|
O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Elektron tijorat
4-topshiriq
Elektron tijoratni tashkil etishning huquqiy asoslari
Tayyorladi: Komilov Abrorbek
Tekshirdi: Xakimdjanova.D
Toshkent – 2022
REJA
Elektron tijorat haqida asosiy tushuncha
Elektron tijorat afzalligi va kamchiliklari
Elektron tijoratni tashkil qilishda huquqiy asoslar
“Elektron tijorat to`grisida”gi qonun hujjati
O`zbekistonda elektron tijoratni rivojlantirish masalalari
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Elektron tijorat haqida asosiy tushuncha.
Elektron tijorat - bu onlayn xizmatlarda yoki Internet orqali mahsulotlarni elektron ravishda sotib olish yoki sotish faoliyati. Elektron tijorat mobil tijorat, elektron pul o'tkazmalari, ta'minot zanjiri menejmenti, Internet-marketing, tranzaktsiyalarni onlayn ishlashi, elektron ma'lumot almashish (EDI), inventarizatsiyani boshqarish tizimlari va ma'lumotlarni yig'ishning avtomatlashtirilgan tizimlari kabi texnologiyalarga asoslanadi. Elektron tijorat operatsiyalariga onlayn kitoblarni (masalan, Amazon) va musiqani sotib olish (masalan, iTunes do'koni singari raqamli tarqatish shaklida musiqa yuklab olish) va ozgina moslashtirilgan onlayn likvid do'koniinventarizatsiya qilishkiradi. Elektrontijoratkorxonalari, shuningdek, quyidagilarning bir qismini yoki barchasin ishlatishi mumkin: -Veb-saytlar va mobil ilovalar orqali to'g'ridan-to'g'ri iste'molchilarga chakana savdo qilish uchun onlayn xarid qilish va jonli chat, chatbotlar va ovozli yordamchilar orqali so'zlashuv tijorat .
-Uchinchi tomon biznes-iste'molchiga (B2C) yoki iste'molchidan iste'molchiga (C2C) sotishni amalga oshiradigan onlayn bozorlarda ishtirok etish yoki qatnashish.
-Business-to-business (B2B) sotib olish va sotish;
-Demografik ma'lumotlarni veb-kontaktlar va ijtimoiy tarmoqlar orqali to'plash va ulardan foydalanish -Biznesdanbiznesga (B2B) elektronma'lumotlar almashinuvi -Elektron pochta yoki faks orqali (masalan, yangiliklar byulletenlarida) bo'lajak va belgilangan mijozlarga marketing -Yangi mahsulot va xizmatlarni ishga tushirish uchun oldindan ogohlantirish bilan shug'ullanish --Valyuta birjalari yoki savdo-sotiq maqsadida onlayn moliyaviy almashinuvlar.
2. ELEKTRON TIJORATNING AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARI:
Elektron bozor an'anaviy bozorlarga nisbatan hanuzgacha sust, elektron tijoratning salohiyati bir qator sabablarga ko'ra to'liq amalga oshirilmayapti: 1) elektron tijorat sohasida sotiladigan tovarlarga intellektual mulk huquqini himoya qilish, shuningdek, shartnoma va moliyaviy muammolarni keltirib chiqaradigan me'yoriy-huquqiy bazaning yo'qligi yoki etarli darajada rivojlanmaganligi. Bularning barchasi oqibatida sarmoyadorlar, potentsial xaridorlar tomonidan ishonchning yo'qligi, rivojlanishning sekinlashishi 2) elektron tijoratning global kontseptsiyasi bilan bog'liq muammolarning mavjudligi, shu jumladan dunyoning boshqa qismida sherik kompaniyasining haqiqiy mavjudligi va u taklif etayotgan tovar yoki xizmatlarning mavjudligi, ushbu kompaniyalar bilan biznes yuritish an'analari va qoidalaridagi farq;
3) elektron tijoratda xavfsizlikka tahdidlarning mavjudligi, agar ular konfidentsiallik, identifikatsiya va avtorizatsiya qilishni kafolatlaydigan samarali va ishonchli mexanizmlar mavjud bo'lsa; 4) tarmoqlarning o'zaro ta'siri va uyg'unligi uchun universal standartlarga ehtiyoj, shunday qilib, masalan, elektron tijoratning barcha ishtirokchilari kompaniyalarning veb-saytlariga, ularning jug'rofiy joylashuvi yoki bog'langan tarmoqlarning xususiyatlaridan qat'iy nazar kirish huquqiga ega bo'lishlari; 5) tajribali savdo menejerlari, logistlar, marketologlar, xizmat ko'rsatishning malakali mutaxassislari yo'qligi sababli yangi ishtirokchilarni jalb qilishda qiyinchiliklar, buning natijasida to'g'ridan-to'g'ri Internetga e'tibor qaratiladi (loyiha dizayni) va bunday savdo bilan shug'ullanmaslik va biznes potentsial xaridorlarni yo'qotmoqda
E-tijoratning afzalliklari;
1. Xarid qilish jarayonini tezlashtirish va mijozlar uchun vaqtni tejash
Bu tom ma'noda sotib olish jarayonini tezlashtiradi, chunki kimdir biron bir aniq mahsulotni jismoniydo'kondan sotib olishhaqida o'ylayotganida, bu juda uzoqva oson
emas. Bu erda elektron tijorat qanday qilib mijozga muayyan mahsulotni oson va tez sotib olishga yordam beradi,
2. Do'konni xaridorning xohishiga ko'ra shaxsiylashtirish.
Onlayn xarid qilish tajribangizni oshiradigan onlayn biznes foydalaridan biri. Chunki, onlayn tarzda amalga oshiriladigan har bir xarid joyiga qarab nomlanadi va mijozlarning ilg'or qidiruvlari bo'yicha tavsiya etiladi.
3. Virtual yordam manbalarini yollashda takroriy xarajatlarni kamaytiring. Elektron tijoratda foyda keltiradigan omillardan biri shundaki, xodimlarni yollash
imkoniyati mavjud. O'zingizning vazifangizni tashqi manbalardan tanlashni va turli mamlakatlardagi virtual yordamchilaringizga ishlashni tanlashingiz mumkin.
4. Mijozlaringizni osongina boshqaring.
5. Mijozga batafsil ma'lumot berish qobiliyati.
Etijoratning kamchiliklari; 1. Shaxsiy aloqaning yo'qligi
Buiste'molchinimahsulotnihisqila olmaydiganva tegmaydiganhissiyotdir.
2. Sifat haqida ishonchsizlik;
3. Kechikib etkazib berish;
4. Xavfsizlik masalalari Elektron tijorat saytlari mijozlar haqida saqlanishi kerak bo'lgan barcha muhim ma'lumotlarni yozib oladi, chunki unda ism, telefon raqami, manzil va bank ma'lumotlari mavjud. Agar bunday holatda saytlar kiberxavfsizlikning qat'iy miqdorini ishlatmasa.
5. Saytda nosozliklar;
3.Elektron tijoratni tashkil qilishda huquqiy asoslar
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, bozor iqtisodiyoti sharoitida elektron tijoratning jadal rivojlanishi yuqori iqtisodiy samaradorlikni ta’minlashga, innovatsion tadbirkorlik faoliyatining yanada taraqqiy etishiga xizmat qiladi.
Bugungi kunda biznesda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan keng foydalanilayotgani natijasida sohaning elektron ko‘rinishi shakllanmoqda, masofalar qisqarib, vaqt tejalayapti. Pirovardida zamonaviy axborot texnologiyalari asosida yangi turdagi bank xizmatlarini ko‘rsatish, elektron tijorat, elektron to‘lovlar tizimi va xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘rtasida o‘zaro hisob-kitoblar samaradorligini oshirish uchun keng shart-sharoitlar yaratilmoqda. Birgina joriy yil boshidan buyon kichik biznes subyektlaridan davlat xaridlari hajmi 77,9 milliard so‘mni yoki elektron savdolar orqali amalga oshiriladigan davlat xaridlari umumiy hajmining 99,6 foizini tashkil qildi. Ayni paytda davlat xaridlari bo‘yicha elektron savdolarning joriy etilishi hisobidan 22 milliard so‘mlik yoki shu maqsadga mo‘ljallangan 21,9 foiz byudjet mablag‘lari iqtisod qilindi.
Yurtimizda elektron tijorat sohasidagi munosabatlarning normativ-huquqiyasoslari yaratilgan. “Axborotlashtirish to‘g‘risida”, “Elektron to‘lovlar to‘g‘risida”, “Avtomatlashtirilgan bank tizimida axborotni muhofaza qilish to‘g‘risida”, “Elektron hujjat aylanishi to‘g‘risida”, “Elektron tijorat to‘g‘risida”gi va boshqa Qonunlar ana shular jumlasidandir. Ushbu huquqiy hujjatlar asosida elektron bank hujjat aylaishi elektron plastik kartochkalar kabi tizimlar amaliyotga izchil joriy etilayapti.
“Elektron tijorat to‘g‘risida”gi Qonun Prezidentimizning mamlakatimizni 2013-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma’ruzasida belgilab berilgan vazifalar doirasida tayyorlangan.
Mazkur Qonun respublikada elektron tijoratni yanada keng joriy etishga huquqiy zamin yaratib, savdo operatsiyalarini amalga oshirish bo‘yicha xarajatlar (tranzaksiya xarajatlari)ni kamaytiradi. Elektron tijorat subyektlarining biri-biridan geografik uzoqligi bilan bog‘liq muammolarni hal qiladi. Sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ritezkor ravishda shartnomaviymunosabatlarnio‘rnatishuchunsharoit tug‘diradi. Jumladan, bozorda yangiishtirokchilarningpaydobo‘lishida muhimomilga aylanadi. Qolaversa, u tadbirkorlik va ishbilarmonlik muhiti yanada yaxshilanishi, xalqaro standartlarga javob beradigan texnologik bozor infratuzilmasini yaratishga qo‘shimcha imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
