4-шўъба. Олий таълим тизимида психолог фаолиятини такомиллаштириш дарс таҳлилининг илмий – методик асослари

Ўз-ўзини баҳолаш тушунчаси ва унинг мазмуни
Мен-концепция доирасида, ўз-ўзини англашнинг мазмуни сифатида, тадқиқотчилар ўз-ўзини ҳурмат қилишни инсоннинг ўзини, унинг имкониятларини, фазилатларини ва бошқа одамлар орасидаги ўрнини баҳолаши сифатида белгилайдилар. Петровский A.В. "Ўз-ўзини ҳурмат қилиш - бу ҳақиқий "мен" нинг "мен" идеалига ўзига хос проекциясининг натижасидир” .
“Ўз-ўзини ҳурмат қилиш - бу шахснинг ўзига бир бутун сифатида берадиган қадрияти, аҳамияти ва унинг шахсияти, фаолияти, хулқ-атворининг маълум жиҳатлари . Ўз-ўзини ҳурмат қилиш нисбатан барқарор таркибий шаклланиш, И-концепциясининг таркибий қисми, ўзини ўзи билиш ва ўзини ўзи баҳолаш жараёни сифатида ишлайди. Ўз-ўзини ҳурмат қилишнинг асоси - бу шахснинг шахсий маънолари тизими, у томонидан қабул қилинган қадриятлар тизими. У шахсиятнинг марказий шаклланиши ва И-концепциясининг марказий таркибий қисми сифатида қаралади.”
Ўз-ўзини ҳурмат қилиш инсоннинг хатти-ҳаракати ва фаолиятини тартибга солишда бевосита иштирок этадиган шахсий шаклланиш, шахснинг ўзига хос хусусияти, унинг марказий таркибий қисми сифатида талқин этилади, у шахснинг ўзи фаол иштирокида шаклланади ва ўзига хослигини акс эттиради.
Унинг ички дунёси.
Т.Шибутани ўз-ўзини ҳурмат қилиш ҳақида қуйидагича гапиради: “Aгар инсон қадриятлар ташкилоти бўлса, унда бундай функсионал бирликнинг ўзаги ўз-ўзини ҳурмат қилишдан иборатдир”.
Ўз-ўзини англаш муаммоларини ўрганиш доирасида ўз-ўзини ҳурмат қилиш етакчи рол ўйнайди:
У ушбу жараённинг ядроси, унинг ривожланишининг индивидуал даражасининг кўрсаткичи, жараёнга органик равишда киритилган шахсий жиҳати сифатида тавсифланади.
Ўз-ўзини билиш, ўз-ўзини баҳолаш ўз-ўзини билишнинг баҳолаш функциялари билан боғлиқ бўлиб, у шахснинг ўзига нисбатан ҳиссий ва қадриятли муносабатини, ўзини ўзи тушунишининг ўзига хослигини ўз ичига олади.
Б.Г. Aнаниев ўз-ўзини ҳурмат қилиш - бу ўз-ўзини англашнинг энг мураккаб ва кўп қиррали таркибий қисми деган фикрни билдирди (бир вақтнинг ўзида юзага келадиган, ўз-ўзини билвосита билишнинг мураккаб жараёни, бундай интеграция орқали ягона, вазиятли тасвирлардан ҳаракат қилиш билан боғлиқ. Ситуацион тасвирлар яхлит шаклланишга - шахснинг ривожланишида иштирок этган бошқаларни баҳолашнинг бевосита ифодаси бўлган ўз “Мен”и тушунчаси).
Ўз-ўзини ҳурмат қилиш, ўз-ўзини ҳурмат қилиш, хушёқиш, ўзини ўзи қабул қилиш ва бошқалар билан бир қаторда ўзига муносабат елементи сифатида ҳам кўриб чиқилади. Демак, И.С. Коҳн ўз-ўзини ҳурмат қилиш ҳақида гапириб, уни "мен" нинг якуний ўлчови сифатида белгилайди, шахс томонидан ўзини қабул қилиш ёки рад етиш даражасини ифодалайди.
A.Н.Леонтиев ўз-ўзини ҳурмат қилишни "ҳиссиёт" деб баҳолайди.