4-mavzu: Temuriylar davri matnshunosligi Maekaziy Osiyo xattotlik san’ati tarixidan

Matmuratova Muyassar

4-mavzu: Temuriylar davri matnshunosligi

1.Maekaziy Osiyo xattotlik san’ati tarixidan.
O‘rta Osiyoda kitob bosish vujudga kelguniga qadar qo‘lyozma kitoblar tayyorlash va ularning nusxalarinu ko‘paytirish bilan xattotlar shug‘ullanganlar.
Xattotlar saroylarda,ayrim amaldorlar huzurlarida guruh bo‘lib ishlaganlar. Jumladan, temuriy shahzoda Boysung‘ur mirzo (1397-1433) Hirotda tshkil qilgan kutubxonada musavvir,naqqosh va boshqa ustalar bilan bir qatorda 40 dan ortiq xattotlar qo‘lyozma kitoblar tayyorlash,yaroqsiz holga kelganini tamirlash bilan shug‘ullanganlar.
Xattotlik san’atiga bag‘ishlangan ko‘plab risolalar 10 xil asosiy uslubning (nasx, kufiy, muxakkak,nasta’lik, suls, tavqe, ta’liq, devoniy, riko, rik’iy ) borligini ko‘rsatadi.
2.Xattotlik maktablari:Hirot,Samarqand,Buxoro,Xorazm,Farg‘ona, Toshkent xattotlik maktablari.

3.Mashhur xattotlar.Badiiy ijodda husnixatning o‘rni.Alisher Navoiy, Bobur,Furqat,Muqumiy,Kamaliy kabi shoirlarning,Boysunqur Mirzo, G‘zrib Mirzo,Badiuzzamon kabi Temuriy hukumdorlarning mohir xattotlar ham ekanligi.
Sulton Ali Mashhadiy, Mir Ali Tabrriziy,Mir Ali Hiraviy, Mir Imoda va boshqalarning go‘zal,chiroyli fragmentlari naqshchi – rassomlar tomonidan dabdabali bezatilgan va ular ayrim ajoyib miniatyuralardan qimmat turadi. “Xattotlar shohi” Sulton Ali Mashhadiy,Hirot miniatyura maktabining asoschisi Kamoliddin Behzod va kitob naqsh ustasi mashhur naqqosh Mavlono Yoriy badiiy qo‘lyozma durdonalarini yaratish ustida ishlagan yuzlab ustalarga ustozlik qilgan.
Qadimiy qo‘lyozmalarning muqova namunalari kam saqlanib qolgan. “Xamsa” qo‘lyozmasi bizgacha o‘zining eng birinchi muqovasida yetib kelgan bo‘lib,uni Sulton Ali Marviy ishlagan.
Temuriylar davrining mashhur xattotlari quyidagilar bo‘lgan:
Sulton Ali Mashhadiy
Mir Ali Tabriziy
Mir Ali Hiraviy
Qilqalam.