4-мавзу. Тадбиркорлик фаолияти. Тадбиркорлик капитали ва унинг айланиши 1

2. Тадбиркорлик капиталининг айланиши. Асосий ва айланма капитал. 

• ишлаб чиқариш жараёнида бир қатор доиравий айланишлар давомида қатнашади, ўзининг қийматини тайёрланаётган маҳсулотга (хизматга) бўлиб-бўлиб ўтказиб боради ва ашёвий-буюм шаклини ўзгартирмайди.

Асосий капитал

• бир доиравий айланиш давомида тўлиқ истеъмол қилинади, ўзининг қийматини ишлаб чиқариш натижаларига тўлиқ ўтказади ва ашёвий-буюм шаклини ҳам йўқотади.

Айланма капитал
Капиталнинг айланиш тавсифига кўра икки қисми:
Умумий назарий жиҳатдан ишлаб чиқаришнинг фарқланиши:
ишлаб чиқаришнинг ижтимоий харажатлари ёки маҳсулот қиймати;
Ижтимоий ишлаб чиқариш харажатлари – бу маҳсулот ишлаб чиқариш учун ижтимоий зарурий меҳнатнинг умумий (жонли ва моддийлашган) сарфларидир.
w = c + v + m,
корхона (фирма)нинг индивидуал ишлаб чиқариш харажатлари.
Корхона ишлаб чиқариш харажатлари деганда товар ва хизматларни ишлаб чиқариш ва истеъмолчиларга етказиб беришга қилинадиган барча сарфлар тушунилади:
k = с + v.
бу ерда:
w – ижтимоий ишлаб чиқариш харажатлари ёки маҳсулот қиймати;
с – истеъмол қилинган ишлаб чиқариш воситалари қиймати;
v – ишчи кучи қиймати (иш ҳақи);
m – қўшимча қиймат
Корхона ишлаб чиқариш харажатларини иккига бўлиб ўрганиш мумкин:
бевосита ишлаб чиқариш харажатлари
Бевосита ишлаб чиқариш харажатлари фақат товарни ишлаб чиқариш билан боғлиқ харажатларни ўз ичига олиб, товар бирлиги қийматининг фақат бир қисмини ташкил қилади.
муомала харажатлари
Муомала харажатлари тушунчаси товарларни сотиш жараёни билан боғлиқ бўлиб, шу товарларни ишлаб чиқарувчидан истеъмолчига етказилгунча кетадиган сарфларга айтилади.
қўшимча муомала харажатлари
соф муомала харажатлари
УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Ишлаб чиқариш харажатлари
Муомала харажатлари
Иш ҳақи
Хомашё харажатлари
Ёнилғи ва мойлаш материаллари харажатлари
Амортизация ва ҳ.к.
Қўшимча муомала харажатлари
Соф муомала харажатлари