4-мавзу. Солиқларнинг иқтисодий моҳияти

2.Солиққа тортиш тамойиллари ва солиқларнинг асосий вазифалари.

Мажбурият тамойили. Бу тамойил солиқларни тўлашнинг мажбурийлиги, мажбурийлиги ва муқаррарлигини (солиқ тўлашдан бўйин товлаш учун қийинчиликлар, соя иқтисодиётини минималлаштириш) назарда тутади. "Солиқлар бўйича келишув йўқ" формуласи амал қилиши керак.

Тенглик тамойили, унга кўра солиқ юкининг тақсимланиши тенг бўлиши керак.
Бу тамойилни амалда амалга оширишда икки ёндашув мавжуд. Биринчиси солиқ тўловчининг фойдаси шартларига асосланади, яъни тўланган солиқлар солиқ тўловчиларнинг давлат хизматларидан оладиган имтиёзларига мос келиши керак. Шунинг учун солиққа тортишнинг тенглиги бюджет харажатлари таркибига боғлиқдир.
Иккинчи ёндашув тўловга қодирлик шартларига асосланади. Шу билан бирга, солиқ тизими бюджет маблағларининг мақсадли харажатларига боғлиқ емас ва ҳар бир солиқ тўловчи тўлов қобилиятига қараб улуш қўшиши керак.
Амалда илғор иқтисодиётларнинг солиқ тизимлари ҳар иккала ёндашувнинг турли комбинациялари асосида қурилади. Бу ёндашувларнинг уйғунлиги, жисмоний шахсларнинг манфаати ва тўлов қобилияти шартларидан келиб чиққан ҳолда, бизнинг фикримизча, Россияда самарали солиқ тизимини қуриш нормасига айланиши керак. Шу билан бирга, мамлакатимиз аҳолисининг кўпчилигига хос бўлган тўлов қобилияти муаммосини биринчи навбатда ҳисобга олиш лозим.


3. Солиқ элементларнинг иқтисодий моҳияти, аҳамияти, такиби ва солиқ механизми. Солиқларнинг функциялари.

8 П 1-модданинг НCРФ қисми солиқ қуйидаги таърифини беради: "солиқ давлат ва (ёки) муниципалитетлар фаолиятини молиявий қўллаб-қувватлаш мақсадида мулк ҳуқуқи, хўжалик бошқаруви ёки операцион бошқариш бўйича уларга тегишли маблағларни бегоналаштириш шаклида ташкилотлар ва жисмоний шахслардан ундириладиган мажбурий, алоҳида беғараз тўловдир."

Солиқларнинг иқтисодий моҳияти шундаки, улар ишлаб чиқарилган миллий маҳсулотнинг бир қисмини бюджетлар орқали ўзлаштириш, марказлаштириш ва қайта тақсимлашни ифодалайди.
солиққа тортишда солиқ йиғимини тушуниш одат тусига киради.
Қуйидаги функсиялар фарқланади: 1 фискал. Бу солиқларнинг асосий вазифаси бўлиб, хазинага маблағларни олиб қўйиш демакдир. Бу функсия солиқларнинг моҳиятини молиявий муносабатларнинг махсус марказлашган воситаси сифатида акс еттиради. Фискал функсия борлиқ ва тараққиётнинг барча даврларида барча давлатларга хосдир. Фискал функсия орқали солиқнинг асосий давлат мақсади - давлатнинг молиявий ресурсларини шакллантириш амалга оширилади. 2регулаторй. Солиқларнинг давлатда кечаётган иқтисодий жараёнларга таъсир етиш механизми бўлиб, бу жараёнларнинг зарур хусусиятларини шакллантиришга имкон яратишдан иборат. Ушбу функциянинг моҳияти қонуннинг ривожланиш томонини тартибга солишдан иборат. бу функсия табиатда холисдир, чунки давлат жамиятдаги муайян жараёнларни тартибга солиш учун ундан самарали фойдаланиши мумкин. 3 рағбатлантириш.. Бу функсия солиқлардан иқтисодиётни рағбатлантириш ёки тушкунликка тушириш учун, биринчи навбатда, миллий даромадни қайта тақсимлаш орқали фойдаланишни англатади. 4 Тақсимлаш функцияси. Солиқлар ёрдамида давлат бюджетлар ва жамғармалар орқали ишлаб чиқаришдан ижтимоий, шунингдек, тармоқлар ва алоҳида фуқаролар ўртасида қайта тақсимлашдан иборат.5 Назорат қилиш. У давлатнинг молиявий сиёсатини фаолият кўрсатиш ва назорат қилиш самарадорлигини текширишда намоён бўлади.
4. Солиқларнинг иқтисодий моҳияти бўйича илмий қарашлар.
Солиқларнинг табиати ва мазмунига оид илмий қарашларнинг еволюцияси. Солиқларнинг ўзига хос хусусиятлари, солиқларнинг ташқи намоён бўлиш шакллари. Солиқларнинг вазифалари уларнинг иқтисодий моҳиятини акс еттириш сифатида. Солиқ функсияларининг бирлиги ва ички зиддияти.

Фискал функсия солиқларнинг асосий функсияси сифатида. Тартибга солувчи (рағбатлантирувчи) функциянинг ҳозирги босқичдаги ўрни.

Солиқлар иқтисодий категория сифатида
Солиқларнинг иқтисодий категория сифатида қуйидаги таърифини келтиришимиз мумкин. Солиқлар, асосан, давлатнинг марказлаштирилган пул маблағларини шакллантириш учун ЯИМ (ГНП ва НД) қайта тақсимланиши ҳақида давлат ва солиқ тўловчилар (жисмоний ва юридик шахслар) ўртасида юзага келадиган муносабатлар мажмуи (Черник Д. Г.).
Солиқнинг замонавий таърифи (Россия Федерацияси ҳукумати ҳузуридаги ТИВ солиқлар бўлими): солиқ-давлатнинг марказлашган молиявий ресурслари фондини шакллантириш муносабати билан мамлакатнинг ЯИМ, НД ни қайта тақсимлаш жараёнида юзага келадиган пул муносабатларини ифодаловчи иқтисодий категория. Молиявий ресурслар деганда кенгайтирилган такрор ишлаб чиқаришга йўналтирилган маблағлар тушунилади.
ТИВ солиқлар кафедраси ўқитувчиларининг фикрича, солиқлар иқтисодий категория сифатида шундай ўзига хос хусусиятлари билан ажралиб туради:
1. барқарор ички хусусиятлари (мажбурий, Қонунчилик ва ҳуқуқий табиати, индивидуаллик);

2. миллий хусусиятлардан келиб чиққан ҳолда барча мамлакатларга хос бўлган ривожланиш намуналари;

3. солиқлар бошқа категориялардан (нарх, кредит, молия) фарқли равишда ўзига хос хусусиятларга ега.
ҳар қандай иқтисодий ҳодиса ўзининг намоён бўлишининг ташқи шаклига ега. солиқларнинг иқтисодий табиати бу муносабатларнинг турли иштирокчилари нуқтаи назаридан турлича намоён бўлади. давлат нуқтаи назаридан солиқлар давлатнинг пул даромадларини ифодалайди. солиқ тўловчининг нуқтаи назаридан бу ўз даромадининг бир қисмини олиб қўйишдир. бундан ташқари, қайтиш мажбур ва нон-тенг бўлади. бундан келиб чиқадики, солиқ муносабатлари иштирокчилари ўртасида муқаррар равишда объектив зиддият келиб чиқади. Солиқ тўловчининг ҳақиқий тўлов қобилиятини ҳисобга олиш зарурлиги, бир томондан, жамият аъзоларининг жамоавий еҳтиёжларини қондириш учун солиқ ундирилиши, иккинчи томондан, солиққа тортишнинг асосий мезонларида ифодаланган бўлиб, уни адолатлилик, самарадорлик ва соддалик деб белгилаш мумкин.


Солиққа тортишнинг адолатлилиги юқори даражадаги даромадга ега бўлган, солиқ тўлаш қобилияти ошган тўловчилар аслида катта миқдорда солиқ тўлашлари шарт-шароитларини яратишни талаб қилади. Адолат вертикал ва горизонтал жиҳатларда келтирилган. Вертикал-солиқ муайян шахснинг моддий имкониятларига қатъий мувофиқ ундирилишини ва даромад ошиши билан солиқ ставкаси ошиши мумкинлигини назарда тутади. Горизонтал-даромад манбаи туридан қатъий назар бир хил даромадга ега бўлган шахслар учун бир хил солиқ ставкасини қўллаш демакдир.