4-mavzu sifat, son so’z turkumlari (2 soat) reja

- avlan affiksi -av affiksiga -lan affiksi qo`shilishi asosida hosil bo`lgan: ikav + lan>ikavlan.
Bu formalar qadimgi yodgorliklarda uchramaydi.
-av affiksi bilan yasalgan formaning eski o`zbek tilida faol qo`llanishi asosan XV asrdan boshlangan. -avlan affiksi bilan yasalgan forma esa .bu davrda ham kam uchraydi. Misollar: Men va Muhammad ko’kaltash. ikav kelduk (BN, 11). Bu kengash birla yurub ul to’rtav (ShN, 101).
-ala affiksi -avlan affiksining qisqarishidan hosil bo`lgan: ikavlan>ikavla>ikala. Bu forma egalik affikslari bilan qo`llanadi: ikalamiz, ikalasi kabi.
-ala affiksi bilan yasalgan jamlovchi son formasining qo`llanishi ham asosan XV asrdan boshlab kuzatiladi. Mas: Ikalasi bo’ldi chunan ittifaq (Muq., 37).
Jamlovchi son ma’nosi eski o`zbek tilida sanoq sonlarga egalik affiksi qo`shish yo`li bilan ham ifodalangan. Bunda egalik affiksidan oldin [ i] yoki [ u] qo`shilib, sanoq son substantivlashgan (otlashgan) bo`ladi: uch + i+miz, tort+u+si kabi. Mas: To’rtusi ham evli va ko’p malli bo’lub (Sh. tar., 74).
DONA SON
Dona sonning morfologik yo`l bilan ifodalanishi eski o`zbek tili uchun xarakterli bo`lmagan.
Eski o`zbek tilida -ta affiksi bilan dona son yasalishi asosan bir soni bilan chegaralangan. Bu ham yodgorliklarning ayrimlarida sanoqli o`rinlardagina uchraydi. Mas: Birta yarmaqni ikki bo’lub, yarmin achqa berganni sahiy dey (Nav. MQ, 112).
Misollardagi birta so`zi dona son ma’nosini ifodalaydi. Lekin bu o`rinda hozirgi o`zbek tilidan farq qilib, -ta affiksi ta’sirida bir so`zidagi [r] assimilyatsiyaga uchramagan.
Quyidagi misolda esa iki soniga -ta qo`shilishi bilan hosil bo`lgan ikita formasi fe’lga bog`lanib, dona sonni ifodalamaydi, balki «ikki marta» ma’nosida kelgan: Bir o’lukni ikita o’lturmes (Nav. SS, 183).
Eski o`zbek tilida dona son ma’nosi sanoq son bilan ham ifodalangan. Mas: Uch taza nan kelturdi (BN, 141)...