4-мавзу: Ўрта осиёдаги темурийлар давригача бўлган ва темурийлар давридаги иқтисодий ғоялар

 
4. Бобур ва бобурийлар давридаги иқтисодий ғоялар. 
Давлат арбоби ва қомусий олим Захириддин Муҳаммад Бобур (1483-1530) 
ва унинг авлодлари томонидан ижтимоий, иқтисодий ва ҳуқуқий масалаларда 
катта ишлар амалга оширилганлиги бизга тарихий битиклардан маълум. 
Хусусан, Бобурнинг «Бобурнома» асарида, «Мубаййин» каби тўпламларида 
иқтисодиѐтга оид маълумотларга, шу жумладан солиқ сиѐсатига катта ўрин 
берилган. «Закот тўғрисидаги катта китоб» да эса ўша даврдаги солиқ, унинг 
турлари тўғрисида қимматли фикрлар билдирилади. Бу асарларни мутаола 
қилар эканмиз, улардан мамлакатимизнинг бугунги ҳаѐтида рўй бераѐтган 
иқтисодий ислоҳотларни, ўзгаришларни таҳлил қилиш, хулосалар чиқариш ва 
амалиѐтда фойдаланиш учун янги фикрлар, маслаҳатлар топамиз. Айниқса, 
иқтисодиѐтга оид, унинг умумий асослари бўлмиш ишлаб чиқариш, шунингдек 
савдо ва тижоратга оид, солиқ ва бож тўловлари билан боғлиқ бўлган 
қарашлари бизни қизиқтиради. Эътироф этиш керакки, гарчи бизнинг 
ҳаѐтимизда Бобурнинг давлатни бошқариш, ишлаб чиқариш ва савдони ташкил 

---

7 
этиш масалаларига доир алоҳида асари ѐки унинг ўз ҳукмронлиги даврида 
юргизган иқтисодий сиѐсатига оид бирламчи манбалар бўлмаса ҳам, илмий 
билиш ва идрок этиш кучига суянган ҳолда шундай хулосага келамизки, у буюк 
мутафаккир, қомусий олим сифатида иқтисодий қонунларнинг моҳиятини, 
иқтисодиѐтнинг жамият ва давлат ҳаѐтидаги белгиловчи аҳамиятини чуқур 
тушунган. Шунинг учун ҳам у долзарб ва адолатли фармонлар ва хукмлар 
чиқариб, илмий жиҳатдан асосланган иқтисодий сиѐсат юргизган, бунинг 
оқибати ўлароқ у ҳукмронлик қилган даврда давлатда осойишталик, миллий 
тотувлик, сиѐсий-ижтимоий тараққиѐт қарор топган. Шу боис ҳам Бобур асос 
солган салтанат бир неча аср давомида яшади ва тарихда ўчмас из қолдирди. 
Бобур ва унинг ворислари даврида солиқ масалалари муҳим ўринни эгаллаган.