4-mavzu. Quymakorlik asoslari. Quyma olish usullari. Model komplekti. Quyish sistemasi. Qo‘lda qolip tayyorlash. Shibbalash usullari. Reja

Kirishish g‘ovakligi – bunuqson; mayda pufakchalar-bushliklar (Rasm. 3.7.b varasm. 3.8). Solidus harorati yaqinida kristallar bir-birlarini ichida o‘sadi (bir birini ichiga kirib ketadi).

22.8-rasm. Quymadagi nuqsonlar
Bunday xujrachalarga tashkarisida suyuq kiraolmaydi. Natijada kichkina kirishish rokavinasi 1 hosil bo‘ladi. Bularning birqanchasi tuplanib govaklikni hosil qiladi.
Likvatsiya – eritmaniqimyoviy tarkibini quymani har xil qismlarida har xilligi. Bunga sabab, qotishma komponentlarining qattiq va suyuq fazodahar xil eruvchanligidir. Likvatsiya uz navbatida mexanik xossalarniharxillikkaolibkeladi.
Issiq darz ketish. Kristallar chegaralari buylab suyuq fazoning bo‘lishi quymada yoriqlarni yoki yo‘luqlikni («nadrv») paydo bo‘lishga olib keladi (kirishish natijasida) 4.9-rasm. Qotishmani issiq darz ketishga moyilligi uni tabiatig‘a va eritmani quyishdan oldingi holatig‘a bog‘lik. Eritmada qo‘shimchalar va metall emas qo‘shimchalarning mavjudligi kristallanish harorat intervalini kengaytiradi, qaysiki, issiq darz ketishi extimolini kattalashtiradi.

22.9- rasm. Quymadagi darzlar
Termik kuchlanish. Quyma devorlari bo‘yicha haroratni bir xil emas maksimallanishi natijasida paydo bo‘ladi. Quymani massali – katta – savlatli qismida cho‘zilish; nisbatan yupkasida qisiluvchi kuchlanish bo‘ladi.
Sovuq darzlar– quyma elastik deformatsiya doirasida bo‘lganda paydo bo‘ladi; harorat solidus chizig‘idan ancha pastda. Sovuq darzlar ko‘pincha murakkab formadagi yupqa devorli quymalarda uchraydi. Zararli qo‘shimchalar sovuq darz ketish xavfini oshiradi. Sovuq darz ketishini oldini olish uchun quyidagilarni bajarish kerak:
- barcha ko‘ndalang kesimda bir tekis sovishni ta’minlash.
- murakkab quymalar olishda yuqori plastikli qotishmalarni ishlatish.
Qiyshayish. Quyma kuchlanishlar ta’sirida forma va o‘lchamlarini o‘zgarishi. Quyma qancha uzun bo‘lsa, formasi murakkab, quyma devorlari yupqalashsa, qiyshayish ehtimoli ortadi. Qiyshayish noto‘g‘ri sovitish natijasida chaqiriladi. Bularni oldlini olish usullaridan biri – bikrlik qovurg‘alarini qo‘llash