4-Mavzu: Oila tarbiyasi. (4 soat) Reja

"Opa-singil" so'zi tom ma'noda "o'ziga tegishli ayol" yoki "o'z oilasining ayoli" degan ma'noni anglatadi. Tilshunoslarning fikriga ko'ra, u hind-evropalik "sve-sor" dan kelib chiqqan bo'lib, barcha lingvistik guruhlarga tarqalib ketgan va hozirgacha "ona" so'zi kabi tez-tez ishlatib kelinmoqda.
Oilaviy nomutanosiblikning o'ziga xos namunasi - "sanatoriya" deb ta'riflash mumkin bo'lgan oila turi. Emotsional holati tashqi dunyo oldida tashvishning kuchayishi, sevgi va g'amxo'rlik talabi bilan ifodalangan turmush o'rtoqlardan biri o'ziga xos cheklovni, yangi tajriba uchun to'siqni yaratadi. Bunday himoya, atrofdagi dunyoning noaniqligi oldida tashvish tuyg'usini kamaytirishga imkon beradi. Barcha oila a'zolari, shu jumladan bolalar, asta-sekin tor, cheklangan doiraga jalb qilinadi. Turmush o'rtoqlarning xatti-harakati "kurort" shaklini oladi, sa'y-harakatlar o'ziga xos jamoaviy o'zini o'zi cheklashga sarflanadi. Turmush o'rtoqlar har doim birga bo'lishadi va bolalarni o'zlariga yaqin tutishga harakat qilishadi. Ajralishga urinishlar oilaning mavjudligiga tahdid sifatida qabul qilinadi, muloqot doirasi asta-sekin cheklanadi, do'stlar bilan aloqalar, qoida tariqasida, qarashlar va qadriyatlardagi farq bahonasida kamayadi. Oila "faqat tashqi ko'rinishda birdam bo'lib ko'rinadi, munosabatlarning tubida sheriklardan birining bezovta qiluvchi qaramligi yotadi. Uyushma erkin do'stona emas, balki simbiotik qaram bo'lib qoladi. Bu oila a'zolaridan biri, ham kattalar, ham bolalar, chegaralaydi, degan ma'noni anglatadi. o'z vazifalari, yaqinlarini tobora ko'proq e'tibor bilan o'rab olishga majbur qiladi.Oila a'zolari unga alohida g'amxo'rlikni amalga oshirishda birlashadilar, uni qiyinchiliklardan himoya qiladilar, juda kuchli taassurotlardan himoya qiladilar.Ko'pincha, agar oila himoyasi kattalar oilasi atrofida qurilgan bo'lsa. a'zo bo'lsa, u ongsiz ravishda qandaydir foyda oladi, masalan, turmush o'rtog'ining sevgisini barqarorlashtirish va himoya qilish. Ba'zan, bunday pozitsiya bilan, turmush o'rtoqlardan biri ongsiz ravishda boshqasidan qasos oladi, go'yo: "Siz juda shafqatsiz edingiz (yoki bo'lgansiz)). Menga, va endi men yordam so'rashga majbur bo'ldim, shuning uchun men yordam so'rashga majbur. " Bunday bolalarning holati Agar oila ona yoki ota uchun "sanatoriya" ga aylangan taqdirda, bolalar odatda zarur g'amxo'rlikdan mahrum bo'lishadi. tajriba onaning mehr-muhabbati va mehrining etishmasligi. Qoida tariqasida, ular uy ishlariga erta jalb qilinadilar, ko'pincha yillar davomida jismoniy va asabiy ortiqcha yuk sharoitida yashaydilar, haddan tashqari tashvish va hissiy jihatdan qaram bo'lib qoladilar, shu bilan birga ota-onalariga iliq, mehribon va g'amxo'r munosabatda bo'lishadi. Turmush o'rtoqlardan birining ongsiz maqsadi ikkinchisining sevgisi va g'amxo'rligini saqlab qolish bo'lganligi sababli, bola ota-onadan ham, ikkinchisidan ham sevgi yetishmasligini qoplay olmaydi.
Qarindoshlik aloqalarini mustahkamlash Islomda “silai rahm” deyiladi va dinimiz musulmonlarni doimiy ravishda silai rahmga buyurgan. Alloh taolo qarindoshchilik rishtalariga rioya qilish haq-huquqini oqil, donishmand kishilarning ulugʻ sifatlaridan deb baholaydi.
Jamiyat saodati, qonuniy tartib va nizom mustahkamlanishida asosiy omil boʻlgan qarindoshlik aloqalarining, yaʼni silai rahmning ahamiyati adolat, yaxshilik qilish va boshqa chiroyli amallar kabi muhimdir. Zero, Alloh taolo aytadi: “Albatta, Alloh adolatga, ezgu ishlarga va qarindoshga yaxshilik qilishga buyuradi hamda buzuqchilik, yovuz ishlar va zulmdan qaytaradi. Eslatma olursiz, deb (U) sizlarga (doimo) nasihat qilur” (Nahl, 90).
Alloh taboraka va taolo qarindoshchilik rishtalarini mahkam bogʻlashga chaqirar ekan, bunda qarindoshlarga va qarindosh qoʻshnilarga alohida eʼtibor qaratishga buyuradi, hatto buni ibodat darajasiga koʻtaradi va ota-onaga yaxshilik qilish bilan tenglaydi.
Paygʻambarimiz Muhammad alayhissalom ham ummatlarini silai rahmga chaqirganlar va qarindoshlik aloqalarini uzganlarni oxiratda ogʻir azob-qiynoqlar kutayotgani haqida ogohlantirganlar. Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam marhamat qiladilar: “Silai rahm qilmagan, yaʼni qarindoshlaridan aloqani uzgan odam jannatga kirmaydi. Silai rahm doimiy bordi-keldi emas, balki uzoqlashib ketgan qarindosh holidan xabar olishdir”.
Qarindoshchilik rishtalarini turli yoʻl va usullar bilan mustahkamlashga harakat qilish insonning rizqi va umriga baraka berishi haqida ham Paygʻambarimiz sollallohu alayhi va sallam bashorat berib, bunday deganlar: “Kimni rizqu roʻzi keng boʻlishi va umri uzoq boʻlishi xursand etsa, bas u silai rahm qilsin, yaʼni qarindoshlik rishtalarini mustahkamlasin” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Shu bilan birga qarindoshlik rishtalarini uzish eng katta gunohlardan va yomon ishlardan boʻlib, bemehrlik, toshbagʻirlik va hissiyotsizlik deb bilinadi. Bunday kimsadan biron bir yaxshilik kutilmaydi, undan rahm-shafqat umid qilinmaydi. Zero, odam oʻz yaqinlariga yaxshilik qilmasa, begonalardan butunlay chetda boʻladi. Uning qalbi oʻz tugʻishganlariga nisbatan toshbagʻir boʻlsa, ulardan boshqalarga esa yanada qattiq va bemehr boʻladi. Islom taʼlimoti bunday ishlardan qatʼiy ogoh etadi.
Qavm-qarindoshlar bilan aloqani bogʻlash imondandir, bu aloqalarni uzish esa kofir-fosiqlarga xos xislatdir. Ulamolar aytishadiki: “Kishi qarindoshlari orasida boʻlsa, oʻzaro hadya va ziyorat ila bogʻlanib turishi vojib boʻladi. Mol bilan marhamat koʻrsatishga qodir boʻlmasa, ziyorat qilish, ishlariga yordam berish bilan bogʻlansin. Agar buning ham iloji yoʻq boʻlsa, ular bilan xat orqali bogʻlanib tursin. Borishga imkoni boʻlsa, borgani afzal”.
Paygʻambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Qarindoshlar bilan bogʻlanish savobidek tez keladigan yaxshilik yoʻq. Dunyoda tezgina azob berib, oxiratda ham azob boʻladigan gunoh qarindoshlardan aloqani uzishdir”; “Qon-qarindoshlik aloqalarini uzganlar jannatga kirmaydi”; “Kim rizqi moʻl boʻlishini, ajali orqaga surilishini istasa, qarindoshlik aloqalarini uzmasin”; “Qarindoshga qilingan sadaqa – ham sadaqa, ham silai rahm hisoblanadi. Ularga ikki ajr beriladi: biri – qarindoshlik ajri, ikkinchisi – sadaqa ajri”, dedilar.
Qarindoshlik aloqalarini bogʻlash vojib boʻlgan qarindoshlar aka-ukalar, amaki, togʻalar, xolalar, ammalar va ularning farzandlaridir. Qarindoshlar bilan aloqani uzish tez orada jazolanishning, uqubatga uchrashning asosiy sabablaridan biridir. Silai rahmda oʻnta maqtalgan xislat bor: 1.Alloh taoloning roziligi bor, chunki Alloh taolo shunga buyuradi. 2.Moʻminlarga xursandchilik yetkazish bor – bu haqda xabar kelgan. 3.Silai rahm bilan farishtalar xursand boʻladilar. 4.Silai rahmda musulmonlarga yaxshi maqtov bor. 5.Iblisga gʻam yetkazish bor. 6.Silai rahmda umr uzayadi. 7.Rizqda baraka boʻladi. 8.Marhumlar xursandligi bor, chunki ota-ona va bobolar ortlarida qolganlarning silai rahmidan mamnun boʻladilar. 9.Doʻstlik kuchayadi, chunki bir sabab bilan qavm-qarindoshlar toʻplanishib, quvonch yoki gʻamda bir-birlariga sherik boʻladilar va bu hol ularda doʻstlikning kuchayishiga sabab boʻladi; 10.Oʻlgandan keyin ham ajrining koʻpayishi bor. Chunki qarindoshlar ortidan duo qiladilar, hamma vaqt yaxshiliklarini eslab yuradilar.
Rivoyatlarda keltirilganiday, aka singlisi holidan xabar olish uchun ketayotganida qarshisidan bugʻdoyzor dala chiqib qolsa, yoʻlni qisqartirish uchun uni payxonlab oʻtishiga ijozat berilganining oʻzi ham akalarning oʻz singillariga qanday munosabatda boʻlishlari kerakligini koʻrsatib turibdi.
Kim oʻzi boy boʻlsayu takabburlik ortidan kambagʻal qarindoshlaridan aloqasini uzsa, ularga xayr-ehson qilmasa, Yaratganning gʻazabiga uchrab, mukofotidan mahrum boʻladi. Faqat tavba qilib, ehsonini koʻpaytirsa va ularning koʻnglini olsagina gunohi kechiriladi. Qarindoshlar bilan aloqani bogʻlash rizqning ziyoda, umrning uzun va yomon oʻlimdan saqlanish sabablaridandir.