4-mavzu nuklein kislotalar hujayra hayotida alohida ahamiyatga molik bo‘lgan komponentdir

Pirimidinnukleozid fosforilazalari ham ma’lum. Nukleozidfosforilazalarning ta’siri qaytardir. Masalan, nukleozid inozin, gipoksantin va
ribozofosfatdan mana shu ferment ta’sirida osonlik bilan sintezlanadi.
Nukleotidlar parchalanishidan hosil bo‘lgan uglevod riboza hamda dezoksiriboza
S0₂ va N₂0 gacha oksidlanadi, fosfat kislota esa siydik bilan organizmdan
chiqariladi yoki boshqa almashinuv reaksiyalari uchun sarf bo‘ladi.
Purin va pirimidin asoslari degradatsiya bosqichlarining birida tarkibidagi aminogruppani gidrolitik yo‘l bilan yo‘qotib, tegishli oksipurin va
oksipirimidin yoki ularning hosil alariga aylanadi. Nukleotiddezaminaza nomli fermentlar ta’sirida o‘tadigan bu reaksiya erkin azot asoslari,
nukleozidlar yoki nukleotidlarga taalluqli bo‘lishi mumkin. Binobarin, turli
to‘qimalarda adenaza, guanaza, sitozindezaminaza, 5 adenilatdezaminaza va
ADF dezaminazalar ma’lum. YUksak hayvonlarning aksari to‘qimalarida uchraydigan adenozindezaminaza mana shu fermentlar jumlasidandir. Bu ferment
adenozinning aminogruppani gidrolitik yo‘l bilan ajratib, inozin (gipoksantozin)ga aylantiradi:

Ko‘ndalang-targ‘il muskullardagi boshqa bnr dezaminaza adenilat kislotani dezaminlab, inozinat kislota hosil kiladi:

Adenin tuban hayvon organizmlarida topilgan adenaza nomli ferment
ta’sirida dezaminlanib, gipoksantin , guanin esa guanaza tomonidan
parchalanib, ksantin hosil qiladi:


Gipoksantin ham keyingi oksidlanishda ksantinga aylanadi. Reaksiyani
katalizlovchi ferment — ksantinoksidaza deyarli barcha sutemizuvchi
hayvonlarning jigari, talog‘i, buyragi va ingichka ichagida topilgan. Bu ferment
sut tarkibida ham bor. Toza holda olingan ferment flavoprotein bo‘lib,
oqsildan tashqari, tarkibida flavinadenindinukleotid (FAD), G‘e va Mo ham
tutadi. Ksantinoksidaza ham oksidaza hamda degidrogenaza tipidagi ikki xil
faollikka ega. U birinchi xil faolligida qaytarilgan FADN fermentni
oksidlash uchun molekulada kislorodni, ikkinchi xilda esa boshka elektron
akseptorlar, masalan, ferritsitoxrom ni iste’mol qilishi mumkin.
Ferment gipoksantinni oksidlab, ksantinga aylantiradi. O‘z navbatida ksantin
shu ferment ta’sirida oksidlanib, primatlarda purin asoslari almashinuvining
oxirgi mahsuloti siydik kislota uratga aylanadi: