4-mavzu. Moddiy aktivlarni hisobga oluvchi xalqaro standartlar

2) Asosiy vositalarni baholash va qayta baholash.
Asosiy vositalarning haqiqiy qiymati ob'ektni aktiv sifatida tan olish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Ushbu tashkilotda birinchi marta ro'yxatdan o'tgan ob'ektni baholashga xizmat qiladi.
Ob'ektning haqiqiy qiymati sotib olish narxini, import bojlarini va qaytarib berilmaydigan sotib olish solig'ini, ob'ektni ish holatiga olib kelish uchun boshqa to'g'ridan-to'g'ri xarajatlarni o'z ichiga oladi. Har qanday savdo imtiyozlari haqiqiy qiymatdan chiqariladi. Ma'muriy va ma'muriy xarajatlar, agar ular uni sotib olish va ish holatiga etkazish bilan bevosita bog'liq ekanligi isbotlanmagan bo'lsa, ob'ektning haqiqiy qiymatiga kiritilmagan.
Tashkilot tomonidan o'zlari uchun ishlab chiqarilgan yoki qurilgan asosiy vositalarning qiymati yon tomondan sotib olingan narsalar bilan bir xil prinsiplarga muvofiq baholanadi. Ushbu ob'ektlar haqiqiy ishlab chiqarish xarajatlari bo'yicha baholanadi. Har qanday foyda, shuningdek, materiallar, mehnat va boshqa resurslarning ortiqcha xarajatlari chiqarib tashlanadi.
Kreditga asosiy vositalarni sotib olish kredit uchun foizlarni kapitalizatsiya qilish masalasini ko'taradi. MHXS-23 "Qarzdorlik xarajatlari" ga muvofiq, kredit uchun foizlar kapitallashtirilishi mumkin, ya'ni asosiy vositalarning haqiqiy qiymatiga kiritiladi. Biroq, ob'ekt maqsadga muvofiq foydalanishga tayyor bo'lganidan keyin foizlarning kapitallashuvi to'xtaydi.
Asosiy vositalarning balans qiymati hukumatdan olingan subsidiyalar miqdori bo'yicha ularning haqiqiy qiymatidan kamroq bo'lishi mumkin.
Asosiy vositalarning almashinadigan ob'ektlarini baholash ushbu operatsiyada to'langan yoki olingan pul mablag'larining ortiqcha yoki minus miqdori bo'yicha o'tkazilgan aktivning balans qiymati bo'yicha amalga oshiriladi. Bunday almashinuv operatsiyalarida hech qanday foyda yoki yo'qotish aniqlanmagan. Qabul qilingan ob'ekt transfer qilingan qiymatdan arzonroq bo'lsa, berilgan aktivning qiymati kamayadi va qabul qilingan ob'ekt ushbu arzon narxda hisobga olinadi. Xarajatlarni kamaytirish miqdori hisobot davridagi daromadni kamaytirish uchun hisobdan chiqariladi.
Ushbu standart asosiy vositalarni qayta baholashga ikkita yondashuvni taqdim etadi. Asosiy narsa shundaki, asosiy vositalar hisoblangan amortizatsiyani hisobga olgan holda ularning asl qiymati bo'yicha hisobga olinishi kerak. Qayta baholash faqat ushbu ob'ekt uchun qaytariladigan mablag' uning balans qiymatidan past bo'lishi mumkin. Qiymatni kamaytirish miqdori ushbu hisobot davrining xarajatlari sifatida e'tirof etiladi.
Shu bilan bir qatorda, asosiy vositalar, ularning balans qiymati hisobot davrida adolatli baholashdan sezilarli darajada farq qilmasligi uchun, qayta baholash kunida adolatli (haqiqiy) qiymat (odatda bozor qiymati) bo'yicha muntazam ravishda qayta baholanishi kerak. Qayta baholash kunida to'plangan amortizatsiya miqdorini tuzatish ham amalga oshiriladi. Qayta baholash natijasida ob'ektning balans qiymatini oshirish kapital hisobiga aks etadi. Qayta baholash natijasida ob'ektning balans qiymatini kamaytirish sarf-xarajatlardan chiqariladi va hisobot daromadlari miqdorini kamaytiradi. Qayta baholashda qiymatning oshishi summasi ushbu ob'ektni qayta baholashda ilgari hisobdan chiqarilgan qismdagi daromad sifatida tan olinishi kerak. Kapitalni hisobga olish bo'limiga kiritilgan qayta baholashning ijobiy natijasi to'g'ridan-to'g'ri amalga oshirilganda taqsimlanmagan foyda hisobiga bevosita hisobdan chiqarilishi mumkin. Ushbu operatsiya foyda va zarar hisobotlarida aks ettirishni talab qilmaydi.
Asosiy vositalar ob'ektlarining har qanday ob'ekti yoki guruhining balans qiymati, agar u qaytariladigan miqdordan ko'p bo'lsa, kamaytirilishi va agar ilgari o'tkazilgan qayta baholash natijalariga nisbatan kapital hisobiga hisobdan chiqarilmasa, joriy hisobot davrida hisobdan chiqarilishi kerak.
Balans qiymatining holati va uni qaytarish qobiliyatini kuzatish har bir hisobot davrida amalga oshirilishi kerak. Ob'ekt qiymati kamayishiga olib kelgan holatlar, yoki bu ob'ekt uchun kompensatsiya miqdorini oshirgan taqdirda, bu holatlar aniqlangan bo'lgan hisobot davrida ob'ektni baholash kerak.