4 мавзу. Материал харажатлари ҳисоби reja Материалларни бошқариш жараёнини тушунишга 2Материалларни ҳисобга олишнинг узлуксиз ва даврий тизимини фарклашга 3Ишлаб чикаришга бериладиган материаллар кийматини баҳолаш

Ta’rif: Issiqlik faqat issiq jismdan sovuq jismga o’tadi. Sovuq jismdan issiq jismga issiqlik o’z-o’zidan o’tmaydi

Sadi Karno
Klauzius Rudolf
Uilyam Tomson (Kelvin)

Har qanday energiyaning miqdori intensivlik faktorining sig'im faktoriga ko'paytmasiga teng:

Har qanday energiyaning miqdori intensivlik faktorining sig'im faktoriga ko'paytmasiga teng:

-elektr energiyasi — potentsialning elektr miqdoriga ko'paytmasiga,

-hajmiy energiya — bosimning hajmga ko'paytmasiga,

-issiqlik miqdori esa jism issiqlik sig'imining temperaturaga ko'paytmasiga teng.

Sistemani ayrim qismlarida energiyaning intensivlik faktori turlicha bo'lgandagina bu sistemada jarayon o'z-o'zicha boradi. Jarayon qaysi yo'nalishda o'z-o'zicha borishini ko'rsatish uchun entropiya degan tushuncha kiritilgan.

Issiqlikning hammasi boshqa tur energiyaga to’liq aylana olmaydi, uning shu sharoitda energiyaning boshqa turlariga aylana olmaydigan, go’yo “ahamiyatsiz” qismi ham bor. Ana shu qismining o’lchovi, entropiya deyiladi.

Termodinamik holat funktsiyasi bo'lgan entropiya tushunchasini fanga XIX asrning o'rtalarida R. Klauzius kiritgan

Entropiya (S) jarayonda yutilgan va chiqqan issiqlik Q va temperature T orasida quyidagi bog’lanish bor:

Entropiya (S) jarayonda yutilgan va chiqqan issiqlik Q va temperature T orasida quyidagi bog’lanish bor:

∆S = Q/T

Demak, istalgan jarayonda entropiyaning o’zgarishi yutilgan yoki ajralib chiqqan issiqlikning haroratga nisbati bilan o’lchanadi. Bundan ko’rinadiki, entropiya holat funktsiyasi bo'lib, uning o'zgarishi sistemaning boshlangich va oxirgi holatlarigagina bog'liq.

Entropiya J/grad-kg, J/grad-mol yoki J/ grad-kmol hisobida ifodalanadi

Termodinamikaning ikkinchi qonuni jarayonlarning qaytarligi bilan bog'liq. Agar jarayon to'g'ri va teskari yo'nalishda olib borilganda sistema va uni o'rab turgan muhit o'zining avvalgi holatiga qaytsa, bunday jarayon termodinamik qaytar jarayon deyiladi. Agar jarayon natijasida sistemada yoki uni urab turgan muhitda yuqolmaydigan o'zgarishlar qolsa, u holda jarayon qaytmas deyiladi