4 мавзу. Материал харажатлари ҳисоби reja Материалларни бошқариш жараёнини тушунишга 2Материалларни ҳисобга олишнинг узлуксиз ва даврий тизимини фарклашга 3Ишлаб чикаришга бериладиган материаллар кийматини баҳолаш

Узлуксиз тизим

Материал заҳираларини харид қилиш ва ишлаб чиқаришга бериш тўғрисида мунтазам ёзиб бориш йўли билан заҳираларнинг узлуксиз ҳисобини таъминлайдиган усул. Натижада ҳисобот йили давомида маҳсулот ишлаб чиқаришга сарфланган харажатлар ва заҳиралар миқдори аниқ бўлади.

Захираларни баҳолаш усуллари

Ялпи идентификациялаш усули
2.ЛИФО усули (Last-in, first-out LIFO)
3.Ўртача қиймат усули (Average-cost AVECO)
ФИФО усули (First-in, first-out FIFO)
НИФО усули (Next-in, first-out NIFO)
Меъёрий қиймат усули

Ялпи идентификациялаш усули

Катта қийматли материалларни сарфлаш чоғида ялпи идентификациялаш усулидан фойдаланиш мумкин. Бу усулдан айрим ҳоллардагина фойдаланиш қулайдир, лекин иккита муҳим камчилиги туфайли кенг тарқалмаган.

Биринчидан, кўп ҳолларда товар моддий заҳиралар бирликларининг сотиб олиниши ва сарфланишини кузатиб туриш қийин.

Иккинчидан, агар корхона бир турдаги материални харид қилиш ва истеъмол қилиш билан шуғулланса, қандай материаллар сарфланган ва қайсилари сарфланмаганлигини аниқлаш бир қанча муаммоларни юзага чиқариш керак.

ФИФО (FIFO) усули

Товар-моддий заҳираларни дастлабки харид қилинган гурухи бўйича ҳисобга олиш усули. Бу усулга мувофиқ заҳираларни ишлаб чиқаришга (сотишга) кирим қилинган тартиб бўйича мос қийматларда сарфланади. Демак, давр охиридаги заҳиралар сўнгги харид қиймати бўйича баҳоланади.

ФИФО (FIFO) усулидан ҳар қандай тармоқ корхонасида материалларнинг ҳақиқий ҳаракатидан қатъий назар фойдаланиш мумкин, чунки бу усул товарларнинг ҳаракатини эмас, балки қийматнинг ҳаракатини ҳисобга олади. Пул қадрсизланадиган даврда ФИФО усули мумкин бўлган соф фойда олишнинг энг юқори даражасини кўрсатади.

Наъмунавий мисол

Материалларнинг харид қилинган вақти	Бирлик миқдори	Бирликка харажат, сўм	Умумий харажатлар сўм
2- мартда	2000	4,00	8000
15- мартда	6000	4,40	26400
30- мартда	2000	4,75	9500
Бор заҳиралар жами	10000		43900
Йил охирига заҳиралар, б. - 6000 бирлик
Йил охирига заҳиралар сўм - 6000 шундан 4000*4,4+2000*4,75= 27100 сўм.
Ҳақиқатда материаллар таннархи 43 900 сўм минус: давр охиридаги заҳира 27 100 сўм. Ишлаб чиқаришдаги материалларнинг таннархи 18 600 сўм.