4-mavzu. Mantiq

---

4-mavzu. Mantiq 
 
Reja: 
1. Tafakkur mantiqiy fikrlash asosi 
2. Tushuncha, hukm va xulosaning fikr terangligini ta`minlashdagi roli 
3. Mantiq qonunlari 
4. Tafakkur va til mutanosibligi. Tanqidiy tafakkurning mantiqiy xulosa chiqarishdagi 
roli 
5. Sillogizn nazariyasi 
6. Argumentlash (dalillash) ning mantiqiy xulosa chiqarishdagi ahamiyati 
7. Modal mantiq qoidalari 
Tayanch tushunchalar:
mantiq, ob’ektiv mantiq, sub’ektiv mantiq, formal 
mantiq, tafakkur, mantiq konunlariva tamoyillari, ayniyat qonuni, nozidlik qonuni, 
uchinchisi istisno qonuni, etarli asos qonuni, sezgi, idrok, tasavvur, tafakkur, hukm, 
xulosa, belgi, analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, tushuncha mazmuni va hajmi, 
abstrakt va konkret tushunchalar, nisbotdash va nisbatsiz, ijobiy va salbiy tushunchalar, 
yakka va umumiy tushunchalar, ayiruvchi va to‘plovchi tushunchalar, taqqoslanadigan 
va taqqoslanmaydigan tushunchalar, sig‘ishadigan va sig‘ishmaydigan tushunchalar, 
moslik, qisman moslik, bo‘ysunish, birga bo‘ysunish, qarama-qarshilik, zidlik, hukm, 
termin, suyu’ekt, predikat, mantiqiy bog‘lama, kvantor, oddiy hukm, umumiy tasdiq 
hukm, umumiy inkor hukm, juz’iy tasdiq hukm, juz’iy inkor hukm, oddiy hukmlarda 
terminlar hajmi, atributiv hukmlar, mavjudlik hukmlari, munosabat hukmlari, murakkab 
hukmlar, kon’yunktiv (birlashtiruvchi) hukm, ayiruvchi (dizyunktiv) xukm, shartli 
(implikativ) hukm, ekvivalentlik hukmlar, taqqoslanadigan va taqqoslanmaydigan; 
sig‘ishadigan va sig‘ishmaydigan, o‘zaro ekvivalentlik, mantiqiy bo‘ysunish, qisman 
mos kelish (subkontrar), qarama-qarshilik (kontrar), zidlik (kontradiktorlik) 
munosabatlari, hukmlarning modalligi, assertorik, aletik, epistemik, deontik, aksiologik 
va vaqt modalligi, xulosa asoslari va xulosa, deduksiya, induksiya, analogiya, 
aylantirish (obversio), almashtirish (conversio), predikatga qarama-qarshi qo‘yish 
(contrapositio), sillogizm, Tayanch tushunchalar: Argumentlash, ishonch-e’tiqod, 
isbotlash, tezis, argumentlar, isbotlash usuli, bevosita isbotlash, bilvosita isbotlash, raddiya, 
rad etish usullari, isbotlash va rad etish qoidalari, bahs, polemika, paralogizm, sofizm, 
mantiqiy paradoks, Muammoli vaziyat, muammo, gipoteza, umumiy gipoteza, juz’iy 
gipoteza, ishchi gipoteza, nazariya, empirik asos, nazariy asos, nazariyaning 
boshlang‘ich tushunchalari, nazariyani qurish prinsiplari, tajribaga tayanuvchi 
fanlarning mazmundor nazariyalari, gipotetik-deduktiv nazariya, aksiomatik nazariya, 
formallashgan nazariya, savol, javob.