4-mavzu. Mantiq. Reja

Bo‘lishning strukturasi
1. Bo‘linuvchi tushuncha- hajmi aniqlanishi lozim bo‘lgan tushuncha. 2. Bo‘lish asosi – predmetning tushunchada fikr qilinadigan birorta umumiy belgisi 3. Bo‘lish a’zolari – bo‘lish natijasida xosil qilinadigan tur tushunchalar.
Bo‘lishning turlari
1. Asos bo‘lgan belgining o‘zgarishiga qarab bo‘lish		Masalan: Burchaklar- to‘g‘ri, o‘tkir va o‘tmas burchaklarga bo‘linadi.
2. Dixotomik bo‘lish		Masalan: Burchaklar o‘tkir yoki o‘tkir bo‘lmagan turlarga bo‘linadi.
Tushunchalarni bo‘lish qoidalari. 1. Bo‘lish teng hajmli bo‘lishi, ya’ni bo‘lish a’zolari hajmining yig‘indisi bo‘linuvchi tushuncha hajmiga teng bo‘lishi shart. 2. Bo‘lish bir asos bo‘yicha amalga oshirilishi shart, ya’ni asos qilib olingan belgi bo‘lish davomida o‘zgartirilmasligi zarur. 3. Bo‘lish a’zolari hajmi bo‘yicha bir-birini istisno qilishi shart. Ular o‘zaro birga bo‘ysunish munosabatida bo‘lishi zarur. 4. Bo‘lish uzluksiz amalga oshirilishi, ya’ni jins tushunchaga eng yaqin bo‘lgan bir tartibdagi tur tushunchalar olinishi shart.

Tasniflash (turkumlash, klassifikatsiya) tushunchalarni bo‘lishning o‘ziga xos turi bo‘lib, unda bo‘lish izchillik bilan amalga oshiriladi va bo‘lish a’zolarining har biri yana boshqa bo‘linmalarga ajratiladi. Bunda bo‘lish a’zolarining har biri boshqalariga nisbatan o‘zining aniq va qat’iy o‘rniga ega bo‘ladi. Tasniflash natijalari har xil jadvallar, kataloglar va shu kabilarda o‘z aksini topadi.
Tasniflash predmetlarning muhim belgisiga ko‘ra amalga oshirilsa, tabiiy tasniflash deyiladi. Tabiiy tasniflash predmetlarning ayrim muhim xossalari haqida fikr yuritish, qonuniy bog‘lanishlarini aniqlash imkonini beradi. Mendeleev tuzgan kimyoviy elementlarning davriy jadvali tabiiy tasniflashning klassik namunasidir.