4-mavzu. Kredit riski

Kreditlarning qaytarilmasligi bilan bog’liq zararlar har qanday kredit tashkiloti faoliyatining muqarrar mahsulidir. Ular butunlay yo’q qilinishi mumkin emas, lekin ularni kamaytirish mumkin. Amerika tijorat banklarida muammoli kreditlarning sabablarini aniqlashga yordam beradigan tizim mavjud bo’lib, ularning paydo bo’lishini oldindan aytish mumkin. Ushbu tizimga ko’ra, bankka bog’liq va bog’liq bo’lmagan omillar shubhali kreditlarning paydo bo’lishiga olib keladi. Birinchisi, kredit jarayoniga bog’liq barcha jihatlarni o’z ichiga oladi, ya’ni, kredit arizalariga munosib yondashish, kredit hujjatlari va boshqalar. Ikkinchisi qarzdorning o’ziga xos nomaqbul iqtisodiy sharoitda qolishi, tabiiy ofatlar

4. Kredit to‘lovlari
Kreditlash va sarmoyalashning xilma-xilligi kapitalning eng daromadli joylashuv mezonini topish zaruriyatini talab qiladi. Buni quyidagicha talqin qilish mumkin: bizda ikkita reklama mavjud. Bitta bank har chorakda hisoblash sharti bilan yiliga 15,5 %, boshqasi esa oyiga hisoblash sharti bilan 15,2 % taklif qiladi. Qaysi biri yaxshi? Ushbu va shunga o‘xshash savollarga javob berish uchun yordamchi tushuncha – samarali foiz stavkasi joriy qilinadi.
Agar R asosiy omonatga yil davomida m marta murakkab foiz hisoblansa, unda r yillik foiz stavkasi bir yildan keyin kutilayotgan omonat quyidagini tashkil qiladi:
(1)
Samarali yillik foiz stavkasi ushbu formuladan aniqlanadi:
(2)
ya’ni bu yiliga bir marta hisoblanadigan foiz bo‘lib yiliga m marta hisoblanadigan murakkab foiz bilan bir xil natijani beradi.
Tenglamaning o‘ng tomonlarini tenglashtirish,
nihoyat topamiz:
(3)
rs samarali stavkasidan farqli o‘laroq, m marta hisoblanadigan r dastlabki stavka nominal deb ataladi. Endi biz taklifga javob berishga tayyormiz, qaysi taklif yanada foydali bo‘ladi: har chorakda 15,5 % yoki oyiga 15,2 %.
Birinchi holda
r = 15,5; m = 4.
Demak, olingan formuladan foydalanib (3), topamiz:
rs = 16,4244%.
Ikkinchi holatda
r = 15,2; m = 12.
O‘sha formulaga asosan
rs = 16,3049%.
Shunday qilib, har chorakda 15,5 % har oyda 15,2 % dan ko‘proq daromad keltiradi.
1-misol. Aytaylik, avtomashinani sotib olish uchun bankdan 5000 sh.b. pulni kredit qilib olaylik. Bank o‘z manfaatlariga ega bo‘lishi kerak, shuning uchun, uning shartlari: kreditni qaytarish muddati 3 yil, foiz stavkasi – oyiga yillik 12%, ya’ni foiz stavkasi oyiga hisoblash sharti bilan yillik 12 % ni tashkil qiladi. Eslatib o‘tamiz, “oyiga yillik 12%” jumlasi kredit murakkab foiz stavkasida hisoblanishi sababli oylik miqdoridagi foizni anglatadi.