4-мавзу. Корхонанинг асосий фондлари ва ишлаб чикариш қувватлари

2.Асосий фондлар амортизацияси ва емирилиши 
Асосий фондлар жисмоний ва маънавий жихатдан эскириши мумкин. 
Жисмоний (моддий) эскириш - асосий фондларнинг бирламчи хислатларини 
ишлаб чиқаришда катнашиши натижасида йўкотиши ва табиий эскиришида юзага 
келади. 
Маънавий эскириш - асосий фондларнинг кадрсизланиши ёки техник жихатдан 
муддатидан аввал иш қобилиятини йўқотишидир. Маънавий эскириш 2 хил 
кўринишга эга: 
" 
асосий фондлар уларнинг ишлаб чиқариш қийматлари пасайиши натижасида 
кадрсизланади. 
" 
асосий фондлар фан-техника тараққиёти таъсири остида янада самаралирок 
фондларнинг пайдо бўлиши натижасида кадрсизланади. 
Асосий фондларни қайта ишлаб чиқариш, яъни жисмоний ва маънавий 
жихатдан эскирган асосий фондларнинг ўрнини иқтисодий тўлдириш учун корхона 
бу воситалар қийматидан амортизацион ажратмаларни айириб ташлайди хамда бу 
ажратмалар кейинчалик харажатлар сифатида махсулот таннархига киритилади. 
100




b
a
ch
b
a
F
T
F
F
N
бу ерда: 
N
a
-
тўлиқ қайта тиклаш учун йиллик амортизация меъёри, %; 
F
b
-
асосий фондларнинг бошланғич қиймати, сўм; 
T
a
- асосий фондларнинг меъёрий хизмат вақти, йил. 
Йиллик амортизация ажратмалари (A
a
) миқдори куйидагича аниқланади. 
a
ch
k
b
a
T
F
M
T
F
A




бу ерда: 
T
k 
– хизмат муддати давомида капитал таъмирлашга сарфланган
харажатлар;
M– модернизация қилишга сарфланган харажатлар.
Амортизация маблағлари асосий фондларни тўлиқ қайта тиклаш