4-mavzu. Jaxon dinlari: buddizm va xristianlik Reja

Hozirgi kunda Buddaning beshta biografiyasi mavjud.

1. 
   Maxavastu eramizning II asrida yozilgan.
   
2. 
   Lalitavistara eramizning II-III asrida yuzaga kelgan.
   
3. 
   Buddaxacharita – budda faylasuflaridan biri Ashvagxoshey tomonidan eramizning I-II asrlarida yaratilgan.
   
4. 
   Nidanakatxa eramizning I asrida yozilgan.
   
5. 
   Abnixishkramansutra.
   

Bu biografiyalar orasidagi asosiy ziddiyat Buddaning qaysi yillarda yashaganligi xususidadir. Ular eramizdan avvalgi IX-III asrlar orasidagi turli muddatlarni ko‘rsatadilar. Rasmiy Buddizm hisobiga ko‘ra esa, Butama-Budda eramizdan avvalgi 623 yilda tug‘ilib, 544 yilda vafot etgan. Biroq, ko‘pchilik tadqiqotchilar uning tug‘ilishi eramizdan avvalgi 564 yilda o‘limi esa, 483 yilda deb hisoblaydilar. Ba’zan esa, 560-480 deb to‘liq sonlar bilan ko‘rsatadilar.

YUqoridagi biografiyalarda Buddaning haqiqiy xayoti bilan uning afsonaviy xayoti o‘zaro qorishib ketgan.

Tarixiy manbalarning dalolat berishicha Buddizmning asoschisi –shahzoda Sidxartxadir. U vafot etgandan so‘ng Budda – "haqiqatga erishgan" deb atalgan; u ushbu oliy maqsadga erishish uchun Gautama urug‘idan bo‘lgan eng obro‘li SHak’ya qabilasini tanlagan; ana shundan bu diniy rivoyatda Budda-Gautama nomi keng tarqalgan. Diniy rivoyatlarga ko‘ra Siddxartxa SHakya qabilasi hukmdorlaridan biri SHudxodaning o‘g‘li edi. Uning saroyi Ximolay tog‘lari etagida Kapilavasti degan qishloqda bo‘lgan (Hozirgi Nepal hududida). Onasi malika – Maya bo‘lgan. Bola tug‘ilganda mo‘‘jiza yuz bergan: tabiiy hodisalar – er qimirlab, chaqmoq chaqib, momaqaldiroq gumbirlab turgan; uning ovozini Koinotdagi ilohiy kuchlardan tashqari barcha tirik mavjudotlar ham eshitib turganlar; chaqaloqqa Sidxartxa (topshiriqni bajaruvchi) deb nom qo‘yganlar; U 7 kundan keyin yurib ketgan va gapira boshlagan.

Sidxartxaning otasi o‘g‘lini din yo‘liga bag‘ishlashga rozi bo‘lmay, unga yaxshi ma’lumot bergan hamda yaxshi sharoitlarda tarbiyalagan va u hech qanday qiyinchilik ko‘rmay o‘sgan; o‘spirinligidayoq o‘zining donoligi, kuchliligi va epchilligi bilan xammani hayratga solar ekan. Ulg‘aygach, qo‘shni podshohlardan birining qizi YAshadxaraga uylanadi va o‘g‘il ko‘rib, unga Raxula deb ism qo‘yadi. Xech bir qiyinchiliksiz va kamchiliksiz katta bo‘lgan Sidxartxa ittifoqo bir kuni bir cholga duch kelgan, kasal yotgan kishini, o‘likni ko‘rgandan so‘ng hayotning mohiyati, maqsadi, og‘irliklari, kasallik va o‘lim haqida o‘ylay boshlagan. Binobarin, hayotning behudaligini anglab, tarki dunyo qilgan, darvesh yo‘liga kirgan; bu bilan u kishilar boshiga tushadigan kulfatlar, azob-uqubatlar sabablarining mohiyatiga tezroq etib, ulardan qutulish yo‘lini topmoqchi bo‘lgan. Bu vaqtda u 30 yoshda edi. U beshta rohibga qo‘shilib, ular bilan qishloqma-qishloq kezib yuradi. Uzoq vaqt bu rohiblarga hamrohlik qilib, ularning yo‘llarida ma’lum maqsad yo‘qligini va bu yo‘l o‘z oldiga qo‘ygan maqsadi – insoniyatni azob-uqubatdan qutqarishga olib bormasligini anglaydi va rohiblar jamoasidan ajraladi.

U chakalakzor, o‘rmonlarda kezib yurib, charchab bir daraxt tagida dam olish uchun o‘tiradi va o‘ziga toki haqiqatni topmaguncha shu erdan turmaslikni va’da beradi.