4-мавзу: Қишлоқ хўжалиги трактори (2 соат)

1.1-МАЪРУЗА
Мавзу: Кириш. Тракторнинг таснифи ва асосий қисмлари (2 соат)
Режа:
1.1.Кириш. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштиришнинг халқ фаровонлигини оширишдаги ўрни
1.2. Ишлаб чиқаришни механизациялаштиришнинг ривожлантириш истиқболлари
1. Тракторнинг вазифаси, тузилиши ва ишлаш жараёни;
2. Тракторларнинг таснифланиши ва уларни қишлоқ хўжалигида қўлланиши.


Таянч иборалар: эксинтенсив усул, интенсив усул, меҳнат сарфи, механизациялаш даражаси, технология, технологик жараён, ишлаб чиқариш жараёни, ишлаб чиқариш иши, технологик карталар, худудий минтақалар. трактор, двигател, трансмиссия, юриш қисми, бошқариш механизми, ишчи жиҳозлари, ғилдиракли ва занжирли трактор, трактор турлари.


1.1.Кириш. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштиришнинг халқ фаровонлигини оширишдаги ўрни

Мустақиллик йилларида сезиларли даражада тараққий этаётган республика агросаноатининг барча йўналишларини, айниқса, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришнинг энг замонавий, мукаммал қишлоқ хўжалиги техникалари билан таъминлаш учун ҳорижий давлатларнинг илғор фирмалари билан ҳамқорликда бундай техникаларни мамлакатимизда ишлаб чиқариш йўлга қўйилди.

Шу билан бирга давлатимиз томонидан фермер хўжаликларига техникалардан фойдаланишнинг янги йўналишларини яратиб берилганлиги, яъни, ўзининг шахсий техникасидан ҳамда бошқа корхона ва ташкилотларнинг техникаларидан шартнома асосида ёки ижарага олиб фойдаланиш имкониялари борлигини алоҳида кўрсатиб ўтиш мумкин.
Шу билан бирга қишлоқ хўжалигининг барча соҳаларини механизациялаштириш халқ фаравонлигини оширишда энг муҳим йўналишлардан бири бўлиб ҳисобланади.
Мамлакатимизда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш асосан суғориладиган деҳқончилик шароитида амалга оширилади.
Сув заҳирасини етарли эмаслиги эксинтенсив усулда маҳсулотлар етиштиришни, яъни, янги экин майдонларини яратиш ҳисобига маҳсулотлар ишлаб чиқаришни кўпайтириш имкониятини чегараланганлиги учун келажакда интенсив усулда - экинлар ҳосилдорлигини ошириш ҳисобига маҳсулотларни кўпайтириш истиқболли йўналиш қилиб белгиланган. Бунда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини тулиқ механизациялаштириш асосий вазифалардан бири ҳисобланади.
Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини механизациялаштиришнинг асосий мақсади, содда қилиб айтганда, маҳсулотларни етиштиришда меҳнат сарфини камайтиришдан иборат.
Маълумки, ҳозирги даврда техникалар кучи билан хар қандай чулни гузал,
яшнаган водийга айлантириш мумкин, лекин бир вақтни ўзида уни тескариси ҳам амалга ошиши хеч гап эмас.
Шунинг учун техникани қўллашда ниҳоятда эхтиёт бўлиш талаб этилади, хар бир трактор ва қишлоқ хўжалиги машинасини тўғри ишлатиш, улардан тўғри фойдаланиш, ҳар бир ишни қачон ва қандай амалга оширишни билиш қишлоқ хўжалиги соҳасида ишлайдиган ҳар бир мутахассис учун муҳим аҳамиятга эга эканлигини унутмаслигимиз керак.
Ҳозирги кунда мамлактимизда қишлоқ хўжалиги экинларини етиштиришда бажариладиган ишларни механизациялаш даражаси анча паст бўлиб, бу кўрсатгич пахтачиликда 70-75%, ғаллачиликда 85-90%, ем-хашак тайёрлашда 80-85%, сабзавот-полизчиликда 70-75%, боғ ва узумчиликда эса 50-55% ташқил этмоқда. Шу билан бирга етиштирилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини кайта ишлаш ва сақлаш ишлари ҳам талаб даражасида эмас.
Мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлардан пахта хом ашёси ва буғдой дони тўлиқ қайта ишланаётган бўлса, мева, узум, картошка, сабзавот ва полиз экинларини атиги 15...28% қайта ишланмоқда.