4-mavzu: G’arbiy Yevropa davlatlari. 1945 yildan bugungi kungacha Italiya reja

Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar boskichida Italiya.

Italiya ananaviy ravishda xo‘jaligi sekin rivojlanadigan va sanoat bazasi zayif bo‘lgan Yevropa mamlakatlari qatoriga kiraredi. Ammo, 50 – 60- yillar uning iqtisodiy taraqqiyot tempi keskin tezlashib bordi, bunday holat “italiyacha mo‘jiza” degan iboraning kelib chiqishiga sabab bo‘ldi.

“Italiyacha mo‘jizani” insonlar yaratdi. Italiyaning iqtisodiy muvofaqiyatlari haqida italiyalik iqtisodchidan so‘rashganida, u qo‘yidagicha javob berdi: “haqiqatdan ham Italiyada qazilma boyliklari mavjud emas, ammo biztadbirkorlarni yaratishni bilamiz”. Mamlakat juda katta bo‘lgan erkin va arzon ishchi kuchi rezerviga ega edi. Qoloq Janub o‘zining arxaik qishloq xo`jaligi bilan, bu yerda aholining 40% ortig‘i o‘z kuchi bilan ishlaydiganlarni tashkil etardi, sanoati rivojlangan Shimolga ishchi kuchini yetkazib berardi.

Ammo bu ham eng muhimi emasedi. Sanoat sohasida ishchilar sinifi­ning o‘sish soni sezilarlikemasedi. Mehnat ishlab chiqarishining ko‘payishi yangi texnologiya va ilg‘or texnikaning joriy etilishi bilan bo‘g‘liq edi. Italiya ommaviy ravishda sanoati rivojlangan mamlakatlardan patent va litsenziyalarni sotib olardi. Shu asosda iqtisodda chuqur tizimli qayta qurish amalga oshirilganedi. Iqtisodning yuksalishiga poyafzal, to‘qilgan mata, kiyim-kechak, tayyor oziq-ovqat mahsulotini ishlab chiqaradigan hamda yangi texnologiyalarni joriy qiladigan mayda va o‘rta firmalar o‘zining qatta hisaasini qo‘shdi.

Italiya iqtisodiy tizimining xilma-xilligi, yirik va mayda biznesni va ularning o‘zaro bo‘g‘liqlik xususitlarini namoyish etilishi, asosiy mintaqa modellarida o‘z aksini topdi.

Italiyaning Shimoliy-G‘arbida (asosan Milan, Genuya, Turin shaharla­ri atrofida) ilg‘or texnologiya asosida ommaviy ishlab chiqaradigan (avto­mo­bil, ximiya, kompyuter, aviatsiya va boshqa) yirik sanoat korxonalari joylashganedi. Bu yerda mayda firmalarning o‘ziga hos roli mavjudedi. Ular funksional ravishda yirik korxonalarni to‘ldirib borardi.

Italyaning Shimoliy-Sharqiy va Markaziy qismidagi (Toskana, Emiliya-Romanya, Venetsiya) mayda shaharlar atrofida mayda va o‘rta firmalar joylashgan bo‘lib ular ananaviy italiyacha ishlab chiqarish (keramik plitka, kiyim-kechak, poyafzal) namunani rivojlantirdi.

Italiyaning Janubi (Neapoldan Sitsiliyagacha) – qoloq hudud va u haqida: “Bu Janubning muammosi” deb so‘z yuritishadi. Iqtisodiyot taraqqiyotidagi mutanosibsizlik, qoloqlik hamda bandsizlik muammosi xal etilmaganligi bilan uyg‘unlashib ketgan.

Italiya hududlarining (gullab yashnayotgan, modernizatsiyalashayotgan Shimol va turg‘unlik Janub) taraqqiyotidagi mutanosibsizlik bilan ijtimoiy tizimdagi ikki xillik bog‘liqedi: Shimolda demokratiya, Janubda klientelizm va mafiya, jamiyatda jiddiy to‘qnashuvlarning kelib chiqishiga sabab bo‘ldi – korrupsiya, terrorizm, jinoyatchilik, siyosatga mafiyani joriy qilinishi.

Italiyaning muhim o‘ziga hosligi – kuchli moliya-sanoat kompleksiga aylangan davlat sektorining katta roliedi. Uning tizimlari byurokratik-partiya apparati bilan chatishib ketganedi.

3.