4-мавзу: Аҳоли ва ҳудудларни табиий хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилишни ташкил этиш. Режа

1.3.Эпизоотик ва эпифитотик фавқулодда вазиятлар.
Эпизоотия – аниқ бир ҳудудда бир ёки кўп турдаги қишлоқ хўжалик ҳайвонлари ўртасида касалликнинг одатда ушбу ҳудудда қайд қилинадиган даражасидан анчагина катта бўлган даражада ривожланадиган юқумли касалликнинг тарқалиши.
Энзоотия – табиий ва хўжалик иқтисодий шароитлари касалликнинг ҳамма ёққа тарқалишига йўл қўймайдиган аниқ бир жой, хўжалик ёки аҳоли яшаш жойларида қишлоқ хўжалик ҳайвонлари ўртасида бир вақтда тарқалиши.
Панзоотия – қишлоқ хўжалиги ҳайвонлари юқумли касаллигининг катта ҳудудда бутун бир минтақа, бир неча мамлакат ва материкларни қамраб олган ҳолда бир вақтда оммавий тарқалиши.
Ҳайвонларнинг барча юқумли касалликлари 5 гуруҳга бўлинади:
1-гуруҳ – алиментар инфекциялар. Тупроқ, ем, сув орқали ўтади. Овқат ҳазм қилиш тизими зарарланади. Бундай инфекцияларга куйдирги, оқсим, манқа, бруцеллез киради.
2-гуруҳ – респиратор инфекциялар. Нафас олиш йўллари шиллиқ пардалари ва ўпканинг зарарланиши. Инфекция асосан ҳаво-томчи йўли билан юқади. Ушбу касалликларга парагрипп, экзотик зотилжам, қўй ва эчки чечаги, гўштхўр ҳайвонлар ўлати киради.
3-гуруҳ – трансмиссив инфекциялар. Қон сўрувчи бўғимооёқлилар ёрдамида ўтади. Қўзғатувчилари доимо ёки алоҳида даврларда қонда бўлади. Бу касалликларга энцефаломиелит, туляремия, отларнинг юқумли анемияси тааллуқлидир.
4-гуруҳ – қўзғатувчилари тери орқали воситачилар иштирокисиз ўтадиган инфекциялар. Қоқшол, қутуриш, сигир чечаги ушбу касалликлар сирасига киради.
5-гуруҳ – аниқланмаган йўл билан зарарлайдиган инфекциялар.
Ўта хавфли касалликлар эпизоотиясининг шаклланиш манбалари сел оқимлари, сув тошқинлари, давлат ветеринария хизмати билан келишмай туриб ер ишларини олиб бориш, четдан олиб кириладиган ҳайвонлар, озиқ-овқат маҳсулотлари, ем ва бошқа воситалар, четдан учиб келувчи ёввойи паррандалар тўпланадиган жойлар, ўта хавфли касалликлар ўчоқлари мавжуд жойларда кемирувчилар ва ҳашаротлар сонининг ортиши ва биологик терроризм бўлиши мумкин.
Ҳайвонларнинг хавфли юқумли касалликларига мисоллар:


Куйдирги касаллиги қадим замонлардан кенг тарқалган бўлиб, кўп асрлар давомида одамзод бошига кўплаб талафотлар келтирган. Куйдирги микроби узунлиги 5-8 мкм, йўғонлиги 1-1,5 мкм келадиган таёқча тузилишида бўлиб, юқори ҳарорат ва турли дезинфекцияловчи моддалар таъсирида бир неча дақиқа ичида ҳалок бўлади. Куйдирги касаллигининг манбаи уй ҳайвонлари, асосан майда ва йирик шохли ҳайвонлар ҳамда отлар ҳисобланади. Куйдиргидан ҳалок бўлган ҳайвон ва одам жасади куйдирилади ёки махсус тобутга солиниб, 2 метр чуқурликка кўмилади. Инфекция ўчоғида бўлганларга шошилинч профилактик чора-тадбир сифатида 7-10 кун давомида куйдирги гаммаглобулини ва пенициллин укол қилинади. Касаллик қайд қилинган хўжаликларда карантин эълон қилинади.
Оқсим – жуфт туёқли уй ва ёввойи ҳайвонларнинг вирусли касаллиги. Касаллик ҳайвонлар орасида энзоотия, эпизоотия ва панзоотия ҳолида тарқалиб, қисқа муддат ичида бир неча ҳудудларга тарқалиш хусусиятига эга.