4-маъруза(2-соат). Интеллектуал технологиялар ва уларнинг синифланиши. Режа: Axborot texnologiyalari va Axborot tizimlarining intellektuallashtirish

Мониторинг. Мониторингни асосий вазифаси – реал вақтда маълумотларни узлуксиз интерпретацияси ва маълум параметрларни белгиланган чегарадан чиқиши ҳақида сигнал бериш. Асосий муаммо - хавфли ҳолатни "ўтказиб юбориш" ва "ёлғон" хавфли ҳолат ҳақида сигнал бериш. Бу муаммоларнинг мураккаблиги хавфли ҳолатларнинг белгиларини аниқ эмаслиги ва вақтни эътиборга олиш зарурати.

• Мониторинг. Мониторингни асосий вазифаси – реал вақтда маълумотларни узлуксиз интерпретацияси ва маълум параметрларни белгиланган чегарадан чиқиши ҳақида сигнал бериш. Асосий муаммо - хавфли ҳолатни "ўтказиб юбориш" ва "ёлғон" хавфли ҳолат ҳақида сигнал бериш. Бу муаммоларнинг мураккаблиги хавфли ҳолатларнинг белгиларини аниқ эмаслиги ва вақтни эътиборга олиш зарурати.
• Лойиҳалаш. Лойиҳалаш олдиндан аниқланган хусусиятли “обектлар”ни яратишга таайёрлаш. Тайёрлаш асбоблари сифатида барча чизмалар, тушунтириш ҳужжатлари мисол була олади. Бунда асосий муаммо обектни аниқ структуроловчи билимлар олишда ва “из” муаммоси. Унумли лойиҳалашни ташкиллаштириш учун ва қайта лойиҳалшда фақат лойиҳалаш ечимларини шакклантирибгина қолмасдан, балки уларни қабул қилиш сабабларни шакллантириш зарур. Лойиҳалаш масалаларида эксперт тизими доирасида бажарилувчи икки асосий жараён боғланади: ечимни чиқариш жараёни ва тушунтириш жараёни.

Башорат қилиш. Башорат қилувчи тизимлар мантиқан жорий ҳолатлардан келиб чиқувчи оқибатларни келтириб чиқаради. Башорат қилувчи тизимда одатда параметрик динамик модел қулланилилиб, параметрлар қиймати берлган ҳолатга мослаштирилади. Бу моделдан келиб чиқувчи оқибатлар эҳтимолликлар асосида башоратлар тузади.

• Башорат қилиш. Башорат қилувчи тизимлар мантиқан жорий ҳолатлардан келиб чиқувчи оқибатларни келтириб чиқаради. Башорат қилувчи тизимда одатда параметрик динамик модел қулланилилиб, параметрлар қиймати берлган ҳолатга мослаштирилади. Бу моделдан келиб чиқувчи оқибатлар эҳтимолликлар асосида башоратлар тузади.
• Мисол:
• об-ҳавони башорат қилиш – WILLARD тизими;
• келажак ҳосилини баҳолаш - PI.ANT;
• иқтисодиётда башорат - YeSON ва бошқалар.
• Режалаштириш. Режалштириш деганда маълум функсияларни бажарувчи обектга дахлдор ҳаракатлар режасини топиш тушунилади. Бундай эксперт тизимларда реал обектларнинг ҳатти ҳаракати моделидан фойдаланилиб, режалаштирилган фаолият оқибатларини натижа сифатида курсатади.
• Мисол:
• робот фаолиятини режалаштириш - STRIPS,
• ишлаб чиқариш буюртмаларини режалаштириш - 1SIS,
• тажрибани режалштириш - MOLGEN ва бошқалар.