4-маъруза(2-соат). Интеллектуал технологиялар ва уларнинг синифланиши. Режа: Axborot texnologiyalari va Axborot tizimlarining intellektuallashtirish

Эксперт тизим – бу олдидан мўлжаллаб қўйилган ва бошқа билимлардан ажратилган соха билимЭТни ташкиллаштирилган структураси.

• Эксперт тизим – бу олдидан мўлжаллаб қўйилган ва бошқа билимлардан ажратилган соха билимЭТни ташкиллаштирилган структураси.
• ЭТ асосида ББ ётади. Бу ерда билим фактлар ва қоидаларнинг ўзаро боғлиқ шаклда қабул қилинади, хоҳ улар тўғри бўлсин, хоҳ нотўғри ёки қайсидир даражада ишончлиликка эга бўлсин.
• ЭТда кўп қоидалар,масалан,эмпирик ёки тажрибали қоидалар ёки соддалаштириш, эвристика бўлади.
• ЭТ эвристикани ишлатишга мажбур, чунки бу ерда ечиладиган масалалар одатда қийин бўлади ва охиригача тушуниб бўлмаслиги, математик ёзувга тушмаслиги мумкин.
• Фан сохаси ҳақида саралаб олинган билимлар базавий билимлар, масалани ечишда қарор қабул қилишда ишлатиладиганлари эса умумий билимлар дейилади. Шундай қилиб, ЭТдаги ББ фактлар ва қоидалардан иборат бўлади, қарор қабул қилиш механизмида эса янги билимлар учун қоидани ларига асосланган дастур.

Эксперт тизимларни синфлаш

• Эксперт тизимларни синфлаш
• “Эксперт тизимлар” синфи ҳозирда бир неча минглаб дастурий тупламларни ўз ичига олиб, уларни турли критетиялар асосида синфлаш мумкин. 18
• Масалани ечишига қараб синфлаш
• Маълумотларни интерпретациялаш. Бу эксперт тизимлари учун ананавий вазифалардан биридир. Интерпретасия остида маълумотлар маъносини аниқлаш тушунилади, унинг натижаси улароқ туғриланади ва мослашитирилади. Одатда кўпвариантли таҳлил назарда тутилади.
• Диагностика. Бу маълум бир тизимдаги хатоликни аниқлаш тушунилади. Хатолик – бо нормал ҳолатдан оғиш. Бундай тавсиф умумий назарий жиҳатдан техник тизимларда жиҳозларнинг бузуқлигидан тортиб тирик организмларнинг касаллигива турли табиат аномалияларини куриш имконини беради. Асосий хусусияти бу диагностика қилинаётган тизимни функсионал структурасини (“анотамияси”) тушуниш зарурати.

Мониторинг. Мониторингни асосий вазифаси – реал вақтда маълумотларни узлуксиз интерпретацияси ва маълум параметрларни белгиланган чегарадан чиқиши ҳақида сигнал бериш. Асосий муаммо - хавфли ҳолатни "ўтказиб юбориш" ва "ёлғон" хавфли ҳолат ҳақида сигнал бериш. Бу муаммоларнинг мураккаблиги хавфли ҳолатларнинг белгиларини аниқ эмаслиги ва вақтни эътиборга олиш зарурати.

• Мониторинг. Мониторингни асосий вазифаси – реал вақтда маълумотларни узлуксиз интерпретацияси ва маълум параметрларни белгиланган чегарадан чиқиши ҳақида сигнал бериш. Асосий муаммо - хавфли ҳолатни "ўтказиб юбориш" ва "ёлғон" хавфли ҳолат ҳақида сигнал бериш. Бу муаммоларнинг мураккаблиги хавфли ҳолатларнинг белгиларини аниқ эмаслиги ва вақтни эътиборга олиш зарурати.
• Лойиҳалаш. Лойиҳалаш олдиндан аниқланган хусусиятли “обектлар”ни яратишга таайёрлаш. Тайёрлаш асбоблари сифатида барча чизмалар, тушунтириш ҳужжатлари мисол була олади. Бунда асосий муаммо обектни аниқ структуроловчи билимлар олишда ва “из” муаммоси. Унумли лойиҳалашни ташкиллаштириш учун ва қайта лойиҳалшда фақат лойиҳалаш ечимларини шакклантирибгина қолмасдан, балки уларни қабул қилиш сабабларни шакллантириш зарур. Лойиҳалаш масалаларида эксперт тизими доирасида бажарилувчи икки асосий жараён боғланади: ечимни чиқариш жараёни ва тушунтириш жараёни.