4-Ma’ruza. Induktivlik. Transformatorlar. Reja: Induktivlikning tasnifi va konstruksiyalari

2.Transformatorlar haqida umumiy ma’lumotlar 

 

O`zgaruvchan  tokning  chastotasini  o`zgartirmasdan  kuchlanishni  bir  qiymatdan 

ikkinchi qiymatga o`zgartirib beruvchi asboblar transformatorlar deb ataladi. 

Transformatorlarda ikkita g'altak umumiy o'zakka kiydiriladi (4.3-rasm). Bunda birinchi 

g'altakdagi  o'ramlar  –  birlamchi  chulg'am,  ikkinchi  g'altakdagi  o'ramlar  –  ikkilamchi 

chulg'am deyiladi. 

 

4.3-rasm.Ikkita g'altakli transformatorning umumiy ko’rinishi 

Birlamchi  chulg'amni  U

1

 kuchlanishli  o'zgaruvchan  tokka  ulaylik.  O'zgaruvchan  tok 

chulg'amlarda  o'zgaruvchan  magnit  maydonni  hosil  qiladi.  Bu  chulg'amning  magnit 

kuch 

chiziqlari 

o'zak 

bo'yicha 

ikkilamchi 

chulg'amga 

o'tadi. 

Natijada  ikkilamchi  chulg'amda  U

2

 kuchlanishli  o'zgaruvchan  induksion  tok  hosil 

bo'ladi.  Bu  tokning  chastotasi  birlamchi  chulg'amdagi  tokning  chastotasi  bilan  bir  xil 

bo'ladi. 

Ikkilamchi  chulg'amdagi  U

2

 kuchlanishning  miqdori  birlamchi  va  ikkilamchi 

chulg'amdagi  simlarning  o'ramlar  soniga  bog'liqdir.  Tajriba  shuni  ko'rsatadiki, 

ikkilamchi  chulg'amdagi  o'ramlar  soni  birlamchi  chulg'amdagidan  necha  marta  kam 

bo'lsa,  ikkinchi  chulg'amda  hosil  bo'lgan  tokning  kuchlanishi  shuncha  marta  kam 

bo'ladi. Va aksincha, ikkilamchi chulg'amdagi o'ramlar soni birlamchi chulg'amdagidan 

necha  marta  ko'p  bo'lsa,  ikkinchi  chulg'amdagi  kuchlanish  shuncha  marta  ko'p  bo'ladi. 

Birlamchi  chulg'amdagi  o'ramlar  soni  n

1

,  unga  berilgan  kuchlanish  U

1

,  ikkinchi 

chulg'amdagi  o'ramlar  soni  n

2

,  unda  hosil  bo'lgan  kuchlanish  U

2

 bo'lsin.  U  holda 

quyidagi ifoda o'rinli bo'ladi. 

 

 

 

 

Demak,  o'zgaruvchan  tokning  kuchlanishini  o'zgartirish  mumkin.  Bu  o'zgaruvchan 

tokning muhim xususiyatidir. 

---

O'zgaruvchan 

tok 

o'tayotgan 

o'tkazgichdagi 

kuchlanishni 

o'zgartirishga 

o'zgaruvchan 

tokni 

transformatsiyalash 

deyiladi.

 

Transformator 

- 

o'zgaruvchan 

tok 

o'tayotgan 

o'tkazgichdagi 

kuchlanishni 

transformatsiyalaydigan 

asbobdir. 

«Transformatsiyalash», «transformator» so'zlari lotincha «transformo» so'zidan olingan 

bo'lib, «o'zgartiraman» degan ma'noni bildiradi. 

4.4- rasmda transformator va uning elekr zanjir sxemasida belgilanishi aks ettirilgan. 

 

4.4- rasmd. Transformator va uning elekr zanjir sxemasi

 

Transformatorlarning  magnit  o`tkazgichlari  sterjenlar  bilan  yarmodan  tarkib  topgan. 

Sterjenlarda  cho`lg`amlar  joylashadi,  yarmo  esa  sterjenlarni  birlashtiradi  va  magnit 

o`tkazgichning yopiq bo`lishini ta’minlaydi.