4-laboratoriya mashg‘uloti. Suvli so‘rim tayyorlash va tuproq kolloidlarini aniqlash

Ishning  maqsadi: 

tuproq  tarkibida  turli  xil  mineral  tuzlar  tarkibi  o‘zgarib 

turadi,  ayniqsa  sizot  suvlari  yaqin  joylashgan  maydon  tuproqlarida  uning 

sh’orlanishiga  moyilligi  oshib  boradi.  Tuproqdan  suvli  so‘rim  tayyorlash  va  uni 

analiz  qilish  yo‘li  bilan  tuproqdagi  har  qanday  mineral  moddalar  ayniqsa  xlor, 

sulfat  tuzlarini  aniqlashda  suvli  so‘rim  analizidan  foydalanish  muhimligini 

talabalarga o‘rgatish. 

Kerakli jihozlar

:

 shtativ, 500  ml  hajmli shisha kolba, analitik tarozi, chinni 

hovoncha, elakcha, byuretka, filtr qog‘ozlari, distillangan suv, termostat, eksikator. 

Kerakli  reaktivlar

:

  fenolftalein,  10%  kumush  nitrat,  10%li  bariy  xlorid, 

sirka kislota, ammoniy oksalat. 

Tuproqning  sho‘rlanishiga  sabab  bo‘luvchi  sizot  suvlarida  oson  eriydigan 

(NaCl, Na

2

SO

4

, NaHCO

3

, H

2

CO

2

, CaC1

2

, MgSO

4

, MgCl

2

) tuzlarini aniqlash katta 

amaliy  ahamiyatga  ega.  Respublikada  dehqonchilikda  sug‘oriladigan  yerlarning 

ma’lum  qismi  har  xil  darajada  sho‘rlangan.  Suvda  erigan  mineral  moddalarning 

umumiy  foizi  0,3  %  dan  oshsa  bunday  tuproqlar  sho‘rlangan  hisoblanadi. 

Sho‘rlangan tuproqlarda ekinlar yetishtirish qiyin kechadi. 

---

 

1-rasm. Shtativ. 2-rasm. Eksikator 

 3-rasm. O‘lchov kolba 

 

Shuning  uchun  birinchi  navbatda  tuproqdagi  suvda  eriydigan  zararli 

tuzlarning  umumiy  miqdori  tez  va  oson  usulda,  ya‘ni  suvli  so‘rim  analizi 

yordamida  aniqlanadi.  Bunday  aniqlangan  anion  va  kationlar  natijasi  (%)  milli 

ekvivalent  hisobiga  aylantiriladi,  hamda  tuproqning  qanday  sho‘rlanganligi 

darajasi belgilanadi.