4-amaliy mashg‘ulot mavzu: Tuproqdagi zaharli tuzlar miqdorlari va zahiralari hamda shu asosda ularning shо‘rlanganlik darajasini aniqlash Ishdan maqsad

SO_{4 zah.ion. mg.ekv} = SO₄ mg.ekv - (Ca mg.ekv - HCO₃ mg.ekv)
Masalan, 138-190 sm qatlamdagi suvli sо‘rim ma’lumotidan foydalanadigan bо‘lsak, bu quyidagicha bо‘ladi:
SO_{4 zah.ion. mg.ekv} = 16,44 - (8,98 – 0,34) = 7,8 mg.ekv
Ushbu hisoblashdan chiqqan 7,8 soni SO₄ ionining zaharli mg.ekv miqdori bо‘lib, uning mg.ekv miqdorini ekvivalent og‘irligi (48)ga kо‘paytirib 1000 ga bо‘lish orqali uning foiz miqdori aniqlanadi, ya’ni:
7,8 · 48 : 1000 = 0,374 (SO_{4 zah.ion.foiz miqdori})
Demak, zaharli tuzlarning umumiy miqdori 0,374 (SO₄) + 0,178 (Na) + 0,027 (Mg) +0,077 (Cl) = 0,656 (∑ _{zah. tuz. %}) ni tashkil qilar ekan.

3. N.G. Minashinaning suvli sо‘rim bо‘yicha zaharli tuzlar yig‘indisini hisoblash nomogrammasi bо‘lib, bunda suvli sо‘rimdagi umumiy tuzlar yig‘indisi quruq qoldiq (%)ni undagi Ca⁺⁺ ionining milliekvivlent miqdorini ushbu nomogrammada keltirilgan chizmaga asosan chiziqlarning kesishuvi orqali aniqlanadi.

Masalan, quruq qoldiq 0,750 % ni, Ca⁺⁺ esa 3,24 mg.ekv deb hisoblasak, unda zaharli tuzlar yig‘indisi 0,500 (%) tashkil qiladi.