4-5-Амалий машғулот. Электромагнит катталикларини ўлчаш учуллари Ўлчаш техникасида электромагнетизм қонунларини қўлланилиши

Ферродинамик ўлчаш қурилмалари умуман олганда улар электродинамик приборларнинг бир кўринишидир, лекин улар на фақат конструкцияси билан, балки уларда юмшоқ магнит ўтказувчи ишлатилиши билан ҳам электродинамик приборлардан фарқ қилади, жумладан, уларда ҳаракатчан ғалтак магнит ўтказувчи йўлакларнинг орасига жойлаштирилади. Магнит ўтказувчининг мавжудлиги етарли даражада ҳаракатсиз ғалтак магнит майдонини оширади ва ўз навбатида сезгирлик ҳам кўтарилади.
Электростатик приборларда икки электр жиҳатидан зарядланган ўтказгичларнинг ўзаро таъсири принципи амалга оширилади.
Ҳудди шундай энг кўп тарқалган қурилмалардан бири 5-расмда кўрсатилган.

W= (1/2) СU²,
5-расм. Электростатик системадаги ўзгарткич

Стрелка билан маҳкамланган 1 алюмин ҳаракатчан пластинка 2 иккита электр жиҳатдан уланган ҳаракатсиз пластинкалар билан ўзаро таъсирлашганда ҳаракатга келади. Кириш қисмига ўлчанмоқчи бўлган кучланиш берилади, улар ҳаракатчан ва ҳаракатсиз пластинкалар билан бириктирилади.

Электростатик куч таъсирида ҳаракатчан пластинка ҳаракатсиз пластинкалар орасидаги фазога тортилади. Агарда айлантирувчи пластинканинг қарши таъсир этувчи моменти айлантирувчи моментга тенг бўлса, у ҳолда ҳаракат тўхтайди.
Шундай ўлчаш қурилмасининг ўзгартириш (алмаштириш) тенгламаси қуйидаги кўринишда бўлади:

бунда U – ўлчанадиган кучланиш;
W – солиштирма қарши харакатлаувчи момент;
С – пластинкалар орасидаги сиғим.
Бундай ўзгарткичлар ўзгарувчан ва ўзгармас ток вольтметрлари ишлаб чиқишда қўлланилади.
Электромагнит системадаги приборларнинг ишлаш принципи ҳаракатсиз ғалтакдан ток ўтишида юзага келган магнит майдонининг ҳаракатчан ферромагнетик ўзак билан таъсирига асосланган.
Энг кўп тарқалган ўлчаш қурилмасининг контрукцияси 6- расмда кўрсатилган.

6-расм. Электромагнит системадаги ўзгарткич.

1- ғалтак, 2- ўзак, 3-спираль пружина, у ёрдамида қарши таъсир этувчи момент ҳосил қилинади, 4- ҳаволи тинчлантиргич.

Магнит майдони таъсирида ўзак ғалтак ичига тортилади. Алмаштириш тенгламаси қуйидагича:

бунда L – ғалтак индуктивлиги;
I – ток кучи.