4- mavzu. Markaziy Osiyoda Temur va temuriylar davri fan taraqqiyoti. Yangi davr fani. Fanning shakllanish jarayoni va uning zamonaviy talqini. XVIII asrning oxiri XIX asrda ilmiy bilimlarning rivojlanishi

Темир йўл транспортини ривожлантириш учун бутун бир комплекс

• Темир йўл транспортини ривожлантириш учун бутун бир комплекс
• техника масалаларини ҳал қилиш керак эди. Европа ва Америка инженерлари
• йўлнинг устки тузилишини, сунъий иншоотлар, паравоз-вагонлар, станция ва
• узеллар, сигнализация ва блокировка масалаларини ишлаб чиқдилар.
• Жаҳон темир йўл ва кўприклар қурилиши ишига рус инженерлари ғоят
• катта хисса қўшдилар. Петербург йўллар институтида таркиб топган илғор
• йўлчи инженерлар-П.П.Мельников, М.С.Волков, Н.О.Крафт, Н.И.Лапин,
• С.Б.Кербедз, Д.И.Журавский ва бошқалар мактаби темир йўл иншоотлари ва
• бошқа (кўприклар, виадуклар ва ҳ.к.) қуриш усулларига доир бир қанча
• масалаларни назарий ва амалий жиҳатдан жиҳатдан ҳал қилиб берди. 1851
• йилда очилган 650 километрлик Петербург-Москва (ҳозирги октябр) темир
• йўл узелининг техника афзалликлари жиҳатидан чет эллардаги энг катта
• магистралардан юқори турарди. Х1Х аср ўрталарида Д.И.Журавский яхлит
• кўприк фермалари (дастлаб темир йўл билан бириктириладиган ѐғоч
• фермалари) ҳисобининг янги назариясини ишлаб чиқди. С.В.Кербедз эса
• Россияда панжарали темир фермалардан кўприклар қурди.
• Рус инженерлари паравозлар конструциясини ҳам анча
• такомиллаштирдилар.

Ҳавода сузишнинг пайдо бўлиши

• Ҳавода сузишнинг пайдо бўлиши
• Ҳавода сузиш аппаратларидан Францияда ХУШ асрнинг охирларидаги
• революция арафасида ва шу революция вақтида амалий равишда
• фойдаланила бошланди. 1783 йилда ака-ука Жозер (1740-1810) ва Этъен (1745-1799) Монгольфьелар иситилган ҳаво тўлдирилган шар ихтиро қилдилар, ўша йилнинг ўзида Жак Шарль (1746-1823) ичига водород тўлдирилган ҳаво шари ясади.
• Водород тўлдирилган аэростатлар Х1Х асрда учиш аппаратларининг
• асосий тури бўлиб қолди. Боғлаб қўйиладиган аэростатлардан 1794 йилда
• душманлар иттифоқига қарши курашган якобинчилар Конвенти, жаҳонда
• биринчи бўлиб, ҳарбий кузатиш мақсадида фойдаланди. Ўша вақтда Конвент
• ҳавода сузувчилардан иборат махсус рота ташкил қилди.
• Шундан кейинги ўн йилликлар давомида кўпгина европа (шу жумладан
• рус) ихтирочилари бошқариладиган аэростатлар яратишга, шунингдек
• ҳаводан оғир аппаратлар (аэроплан ва геликотерлар) барпо этишга ҳаракат
• қилдилар. Аммо, амалда, шамол эсган томонга қараб сузувчи
• бошқарилмайдиган шарларнинг ўзидангина фойдаланилди. Учиш учун
• бундай шарлардан айрим ҳоллардагина (масалан, 1870-1871 йилларда
• немислар Парижни қамал қилиб турганда француз ватанпарварлари
• томонидан) фойдаланилди.