4- mavzu. Markaziy Osiyoda Temur va temuriylar davri fan taraqqiyoti. Yangi davr fani. Fanning shakllanish jarayoni va uning zamonaviy talqini. XVIII asrning oxiri XIX asrda ilmiy bilimlarning rivojlanishi

Oʻsha davrda Damashqdan keltirilgan yosh tolibi ilm Ibn Arabshohning Samarqanddagi Idiku Temur madrasasida tahsil olib taniqli tarixchi olim boʻlib yetishganligi fikrimizning dalilidir. Temur davrida qurilgan va obod etilib faoliyati ijobiy yoʻlga qoʻyilgan madrasalar masalasiga kelsak faqat birgina Samarqandning oʻzida ularning soni оnga yaqin edi. Temurning suyukli nabirasi Muhammad Sulton madrasasi, Bibixonim madrasasi, Feruzshoh madrasasi, Idiku Temur madrasasi, Amir Shohmalik madrasasi, Qutbiddin Sadr madrasasi va boshqalar shular jumlasidan edi. Bundan tashqari, Shahrisabzda, Buxoroda, Xirotda ilm-fan ahllari, koʻplab adiblar, shoiru- bastakorlar, musavvirlar, meʼmoru muhandislar, binokor naqqoshlar, mohir hunarmandlar ijod bilan band edilar.

• Oʻsha davrda Damashqdan keltirilgan yosh tolibi ilm Ibn Arabshohning Samarqanddagi Idiku Temur madrasasida tahsil olib taniqli tarixchi olim boʻlib yetishganligi fikrimizning dalilidir. Temur davrida qurilgan va obod etilib faoliyati ijobiy yoʻlga qoʻyilgan madrasalar masalasiga kelsak faqat birgina Samarqandning oʻzida ularning soni оnga yaqin edi. Temurning suyukli nabirasi Muhammad Sulton madrasasi, Bibixonim madrasasi, Feruzshoh madrasasi, Idiku Temur madrasasi, Amir Shohmalik madrasasi, Qutbiddin Sadr madrasasi va boshqalar shular jumlasidan edi. Bundan tashqari, Shahrisabzda, Buxoroda, Xirotda ilm-fan ahllari, koʻplab adiblar, shoiru- bastakorlar, musavvirlar, meʼmoru muhandislar, binokor naqqoshlar, mohir hunarmandlar ijod bilan band edilar.

Shahrisabzdagi Temur bunyod etgan “Dor uttilovat”da nafaqat adab ilmi, balki diniy va dunyoviy bilimlar ham oʻrganilar edi. Xirotda esa Shohrux Mirzo ham Temurning ilm-fan va maʼrifat sohasidagi saʼy-harakatlarini olib butun Xurosondagi eng katta kutubxonani tashkil etadi. Temur saltanatining har ikkala ulkan kutubxonasida nafaqat arab va turk tillarida, balki fors, lotin va yunon tillaridagi eng nodir asarlar toʻplangan ediki, bu asarlardan foydalanib ishlagan olimlar keyinchalik Samarqandda Mirzo Ulugʻbek shakllantirgan ulkan ilmiy akademiyaning aʼzolari boʻlib, ilmu faoliyatlari bilan jahonga tanilgan yirik va mashhur olimlar boʻlib yetishadi. Xirotda esa ana shu saʼy-harakatlarning davomi va Xirot kutubxonasining tarkibiy qismi tarzida pirovardida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy davrida Kamoliddin Behzod rahbarlik qilgan “Sanʼat akademiyasi” – “Nigariston” vujudga kelgan edi.

• Shahrisabzdagi Temur bunyod etgan “Dor uttilovat”da nafaqat adab ilmi, balki diniy va dunyoviy bilimlar ham oʻrganilar edi. Xirotda esa Shohrux Mirzo ham Temurning ilm-fan va maʼrifat sohasidagi saʼy-harakatlarini olib butun Xurosondagi eng katta kutubxonani tashkil etadi. Temur saltanatining har ikkala ulkan kutubxonasida nafaqat arab va turk tillarida, balki fors, lotin va yunon tillaridagi eng nodir asarlar toʻplangan ediki, bu asarlardan foydalanib ishlagan olimlar keyinchalik Samarqandda Mirzo Ulugʻbek shakllantirgan ulkan ilmiy akademiyaning aʼzolari boʻlib, ilmu faoliyatlari bilan jahonga tanilgan yirik va mashhur olimlar boʻlib yetishadi. Xirotda esa ana shu saʼy-harakatlarning davomi va Xirot kutubxonasining tarkibiy qismi tarzida pirovardida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiy davrida Kamoliddin Behzod rahbarlik qilgan “Sanʼat akademiyasi” – “Nigariston” vujudga kelgan edi.