4- mavzu. Genlarning komplementar, epistatik va polimer ta’siri. Strukturaviy va modifikatsion genlar. Maqsad

Genlarning komplementar ta’sirida belgilarning irsiylanishi.

Genlarning o‘zaro epistatik ta’siri (epistaz).

Genlarning polimer ta’sirida belgilarning irsiylanishi (polimeriya).

Makkajo‘xorida so‘ta uzunligining irsiylanishi (sm. hisobida).
Miqdor belgilarning rivojlanishini ta’min etuvchi polimer genlarni ta’sir darajasiga qarab ikkiga bo‘linadi.
1. Noallel genlarning o‘zaro kumulyativ polimeriya ta’siri. Poligenlar faoliyatidagi ushbu xususiyat ularning kumulyativ yoki additiv effekti deyiladi. Kumulyativ ta’sirga ega bo‘lgan poligenlar ham nazariy, ham amaliy ahamiyatga egadir. Hayvon va o‘simliklarning qimmatli xo‘jalik belgilari – qoramollarda sutining yog‘liligi, tovuqlarning tuxum berishlik muddatlari, bug‘doy boshog‘ining uzunligi, g‘o‘za chigitining yog‘ chiqishligi, qand lavlagida qand miqdori va boshqalar noallel genlar o‘zaro kumulyativ polimeriya ta’sirida irsiylanadi.Polimer belgilarning namoyon bo‘lishligi ma’lum darajada organizm rivojlanishining sharoitiga ham bog‘liq. Masalan, qoramollarda sut miqdori, ularning vazni, qo‘ylar junining uzunligi, cho‘chqalar rivojlani-shining tezligi ko‘p hollarda ularning parvarish qilinish, oziqa ratsioniga bog‘liq. Kartoshka tuganaklarining yirik bo‘lishligi, makkajo‘xori so‘talarining uzunligi, zig‘ir poyasining uzunligi ko‘p darajada beriladigan mineral o‘g‘itlar sifati va miqdoriga hamda tushadigan atmosfera yog‘inlariga va boshqalarga bog‘liq. 2. Noallel genlarning o‘zaro nokumulyativ polimeriya ta’siri.



Triduragay chatishtirishda bug‘doy doni rangining irsiylanishi.

YUqorida biz noallel genlarning o‘zaro ta’siri natijasida rivojlanuvchi belgilarning irsiylanishi va kelgusi avlodda fenotipik namoyon bo‘lish va ajralish qonuniyatlari bilan tanishdik. Bunday genlar hozirgi zamon genetikasida strukturaviy genlar deb ataladi. Ular organizm belgilarining rivojlanishi va irsiylanishida hal qiluvchi ahamiyatga egadir. Duragaylash orqali, genetik tahlil qilish metodi yordamida turli biologik ob’ektlardagi belgilarning ontogenez jarayonida rivojlanishini tekshirish natijasida ularda yana bir guruh genlar mavjudligi aniqlandi. Bu genlar