4- маъруза Электр занжирларнинг асосий элементлари

3.16-расм Электр занжирининг тугунлари деб шохобчаларнинг уланган нуқталарига айтилади. Тугун электр схемасида нуқта билан белги-ланади. Мисол сифатида 3.15-расмдаги схемани кўриш мумкин. Ундаги c, d, f, ва h нуқталар тугун дейилади. Электр занжири контури деб, бирнеча шохобчалар-дан ўтган ихтиёрий берк йўлга айтилади. Бунга мисол қилиб 3.15-расмдаги abdcа, cdhfс ва fqhf контурларни олишимиз мумкин. Икки клемма (қутб)га эга бўлган электр занжири икки қутблик деб аталади.

Таркибида электр энергия манбасига эга бўлса, актив икки қутблик дейилади. Чизиқли актив икки қутблик учун яна унинг узилган клем-маларида икки қутблик ичидаги манба сабабли кучланишнинг мавжуд-лиги қўшимча шарти қўйилади, яъни ушбу манбаларнинг таъсирлари икки қутблик ичида компенсацияланмаслиги зарур. Пассив икки қутб- лик деб таркибида электр энергия манбалари бўлмаган икки қутбликка айтилади. Манбалари ўзаро компен- сацияланиб, икки қутблик- нинг икки узилган клемма- ларида кучланиш бўлмаса, чизиқли икки қутблик тар- кибида электр энергия манба- лари мавжудлиги жоиз бўлади. 3.17-расм

Пассив икки қутблик бўла туриб, унинг таркибида ўзаро компенсацияланувчи манбалар мавжуд бўлишининг мумкинли-ги ҳақидаги шарт – бу заруратдир. Чунки занжирнинг бир бутун қисмини икки қутблик билан алмаштириш ғояси, шу қисмнинг умумий ҳусусиятларини унинг фақат ташқи клеммаларига нисбатан ўрганилишини назарда тутади. Ушбу шарт фақат чизиқли занжирлар- гагина тааллуқлидир, чунки ночизиқли занжир- ларда бундай компенсация фақат битта ёки фақат бир неча ражим учун олини- ши мумкин ва бошқа режим- лар учун олиниши мумкин бўлмайди. 3.18-расм

Электрик қаршилик

Электр қаршилик бу физик катталик бўлиб, ўтказгичнинг электр токини ўтишга тўсқинлик қилиш хусусиятини белгилайди.

Электр қаршилик ўтказгичнинг охирларидаги кучланиш ва ундан ўтаётган ток кучининг нисбатига тенг.

Электрик қаршилик

Резистор- электр занжирининг пассив элементи.
Ток кучини кучланишга ва кучланишни ток кучига линей ўзгартириш, токни чегаралаш, электр энергияни ютиш учун қўлланилади.