4 – лаборотория иши

3.Geksagonal panjara.

 Bunday kristall panjarada 17 ta atom bo’lib, ularning 12 tasi olti qirrali 

prizmaning  burchaklari  uchida  2  tasi  prizmaning  ustki  va  ostki  yoqlari  markazida,  3  tasi  prizmaning 

o’rta qismida joylashgan bo’ladi. Bunday kristall panjara Zn, Mg, Co, Ti, Ve va boshqa metallar uchun 

xosdir (1-rasm, v). 

 

---

 

 

 

11 

 

 

 

 

Ba’zi  metallarning,  masalan:  Fe,  Sn  Mg,  Co,  Ti  va  boshqa  metallarning  kristall  panjaralari 

tashqi  sharoit  (tem’eratura,  bosim)  o’zgarganda  bir  turdan  ikkinchi  turga  aylanadi.  Bu  xodisa 

allottro’ik

 shakl o’zgarishi yoki 

polimorfizm

 deyiladi. 

 

Metallarning allotro’ik  shakl  o’zgarishlari  grek xarflari 

α, β, γ

 bilan belgilanadi.  Metallarning 

eng  past  tem’eraturasida  mavjud  bo’ladigan  allotro’ik  shakl  o’zgarishi 

α 

bilan,  undan  yuqoriroqda 

mavjud bo’ladigan o’zgarishlar 

β 

bilan ko’rsatiladi va xokozo.   

 

Barcha metallar ma’lum bir tem’eraturada qizdirilganda suyuq xolatga aylanadi. Masalan, sof 

temir  qizdirilganda  1539

0

S  da  suyuq  xolatga  aylanadi.  Uni  suyuq  xolatdan  asta  sekin    uy 

tem’eraturasigacha  sovtiliganda  qattiq  xolatga  o’tadi.  Qattiq  xolatda  temir  ikkita  modifikatsiyasi 

(allotro’ik shakl o’zgarishi) bo’ladi, ular