Semmelvays kundaligi

TOSHKENT VILOYATI ZANGIOTA TUMAN

40-UMUMIY O‘RTA TA’LIM MAKTABINING

TABIIY FANLAR BO‘YICHA TRENERI Z.T.BOBOYEVANING

“SEMMELVAYS KUNDALIGI”

PISA TOPSHIRIG’I BO‘YICHA

TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

2.26. TAMAKI CHEKISH

Tamaki sigaret, sigar va va chekish naychalari ko‘rinishida chekiladi. Tadqiqotlar dan ko‘rinadiki, butun dunyoda har kuni 13 500 ga yaqin odam tamaki chekish bilan bog‘liq kasalliklardan o‘ladi. 2020-yilga kelib, dunyodagi barcha o‘limlarning 12 % iga tamaki chekish bilan bog‘liq kasalliklar sabab bo‘lishi prognoz qilinmoqda.Tamaki tutuni tarkibiga ko‘plab zararli moddalar kiradi. Eng ko‘p zarar yetkazadigan moddalar: smola, nikotin va uglerod monoksidi.
1-savol Tamaki tutuni o‘pkalarga yutiladi. Tutundagi smola o‘pkalarga yig‘iladi va bu o‘pkalarning normal faoliyatiga to‘sqinlik qiladi. Quyidagilarning qaysi biri o‘pkalarning funksiyasidir?
A Kislorodga to‘yingan qonni tanangizning barcha qismlariga yetkazib berish
B Siz nafas olayotgan kislorodning bir qismini qoningizga o‘tkazib berish
C Karbonat angidrid miqdori nolga tushgunga qadar qoningizni tozalash
D Karbonat angidrid molekulalarini kislorod molekulalariga aylantirish

Baholash mezoni

Mazkur savolga javob berish uchun o‘quvchilar nafas olish a’zosi o‘pkaning funksiyasiga oid bilimlarni yodga olishlari kerak. Agar o‘quvchilar “B Siz nafas olayotgan kislorodning bir qismini qoningizga o‘tkazib berish” javob variantini tanlashsa, javob to‘liq qabul qilinadi (1 ball). Javob yo‘q yoki boshqa javoblar bo‘lsa, qabul qilinmaydi (0 ball).
Mazkur savol o‘quvchilarning hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasini baholashga qaratilgan.
2-savol Tamaki chekish o‘pka saratoni va ba’zi bir boshqa kasalliklarga chalinish ehtimolligini oshiradi. Tamaki chekkanda quyidagi kasalliklarga chalinish ehtimolligi ortadimi? Har bir qatorda “Ha” yoki “Yo‘q”ni aylanaga oling.

Baholash mezoni

Agar quyidagi ketma-ketlikda uchta to‘g‘ri javob belgilansa, javob to‘liq qabul qilinadi (1 ball): Ha, Yo‘q, Yo‘q. Javob yo‘q yoki boshqa javoblar qabul qilinmaydi (0 ball). Mazkur savol o‘quvchilarning hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasini baholashga qaratilgan.

3-savol Ba’zi odamlar chekishni tashlashga o‘ziga yordam berishi uchun nikotinl plastirlardan foydalanishadi. Plastir teriga yopishtiriladi va qonga nikotin ajralib chiqadi. Odamlar chekishni to‘xtatganlarida yuzaga keladigan kuchli xohishn so‘ndirish va simptomlarni yo‘qotishga yordam beradi. Nikotinli plastirlarning samaradorligini o‘rganish maqsadida tasodifiy tanlash yo‘li bilan chekishni tashlashni xohlovchilardan 100 kishilik guruh shakllantirildi. Ushbu guruh olti oy davomida tadqiq etildi. Nikotinli plastirlarning samaradorligi guruhdagi necha nafar odam tadqiqot oxiriga qadar chekishni qaytadan boshlamaganliklari bilan aniqlandi.Quiydagilarining qaysi biri eng yaxshi tajriba rejasidir?

A Guruhdagi barcha odamlar plastirlardan foydalanishadi.
B Hamma plastirlardan foydalanadi, faqat bitta odam undan foydalanmasdan turib chekishni tashlashga harakat qiladi.
C Chekishni tashlashga yordam berishi uchun plastirlardan foydalanish yoki foydalanmaslikni odamlarning o‘zlari tanlashadi.
D Tasodifiy yo‘l bilan tanlanganlarning yarmi plastirlardan foydalanishadi va qolgan yarmi esa ulardan foydalanishmaydi.
Baholash mezoni
Agar “D Tasodifiy yo‘l bilan tanlanganlarning yarmi plastirlardan foydalanishadi va qolgan yarmi ulardan foydalanishmaydi” degan javob tanlangan bo‘lsa, javob to‘liq qabul qilinadi (1 ball). Javob yo‘q yoki boshqa javoblar qabul qilinmaydi (0 ball). Mazkur savol o‘quvchilarning ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash
kompetensiyasini baholashga qaratilgan.

4-savol
Odamlar chekishni tashlashlari uchun ularga ta’sir ko‘rsatishning har xil usullari bor. Muammoni hal qilishning quyidagi usullari texnika va texnologiya sohasidagi yutuqlardan foydalanishga asoslanganmi? Har bir holatda “Ha” yoki

“Yo‘q”ni aylanaga oling.

Baholash mezoni Agar o‘quvchilar quyidagi ketma-ketlikda uchta to‘g‘ri javobni belgilashsa, javob to‘liq qabul qilinadi (1 ball): Yo‘q, Ha, Yo‘q. Javob yo‘q yoki boshqa javoblar bo‘lsa, javob qabul qilinmaydi (0 ball).

2.26. TAMAKI CHEKISH

Tamaki sigaret, sigar va va chekish naychalari ko‘rinishida chekiladi. Tadqiqotlar dan ko‘rinadiki, butun dunyoda har kuni 13 500 ga yaqin odam tamaki chekish bilan bog‘liq kasalliklardan o‘ladi. 2020-yilga kelib, dunyodagi barcha o‘limlarning 12 % iga tamaki chekish bilan bog‘liq kasalliklar sabab bo‘lishi prognoz qilinmoqda.Tamaki tutuni tarkibiga ko‘plab zararli moddalar kiradi. Eng ko‘p zarar yetkazadigan moddalar: smola, nikotin va uglerod monoksidi.

1-savol Tamaki tutuni o‘pkalarga yutiladi. Tutundagi smola o‘pkalarga yig‘iladi va bu o‘pkalarning normal faoliyatiga to‘sqinlik qiladi. Quyidagilarning qaysi biri o‘pkalarning funksiyasidir?
A Kislorodga to‘yingan qonni tanangizning barcha qismlariga yetkazib berish
B Siz nafas olayotgan kislorodning bir qismini qoningizga o‘tkazib berish
C Karbonat angidrid miqdori nolga tushgunga qadar qoningizni tozalash
D Karbonat angidrid molekulalarini kislorod molekulalariga aylantirish

2-savol Tamaki chekish o‘pka saratoni va ba’zi bir boshqa kasalliklarga chalinish ehtimolligini oshiradi. Tamaki chekkanda quyidagi kasalliklarga chalinish ehtimolligi ortadimi? Har bir qatorda “Ha” yoki “Yo‘q”ni aylanaga oling.

3-savol Ba’zi odamlar chekishni tashlashga o‘ziga yordam berishi uchun nikotinl plastirlardan foydalanishadi. Plastir teriga yopishtiriladi va qonga nikotin ajralib chiqadi. Odamlar chekishni to‘xtatganlarida yuzaga keladigan kuchli xohishn so‘ndirish va simptomlarni yo‘qotishga yordam beradi. Nikotinli plastirlarning samaradorligini o‘rganish maqsadida tasodifiy tanlash yo‘li bilan chekishni tashlashni xohlovchilardan 100 kishilik guruh shakllantirildi. Ushbu guruh olti oy davomida tadqiq etildi. Nikotinli plastirlarning samaradorligi guruhdagi necha nafar odam tadqiqot oxiriga qadar chekishni qaytadan boshlamaganliklari bilan aniqlandi.Quiydagilarining qaysi biri eng yaxshi tajriba rejasidir?
A Guruhdagi barcha odamlar plastirlardan foydalanishadi.
B Hamma plastirlardan foydalanadi, faqat bitta odam undan foydalanmasdan turib chekishni tashlashga harakat qiladi.
C Chekishni tashlashga yordam berishi uchun plastirlardan foydalanish yoki foydalanmaslikni odamlarning o‘zlari tanlashadi.
D Tasodifiy yo‘l bilan tanlanganlarning yarmi plastirlardan foydalanishadi va qolgan yarmi esa ulardan foydalanishmaydi.
4-savol
Odamlar chekishni tashlashlari uchun ularga ta’sir ko‘rsatishning har xil usullari bor. Muammoni hal qilishning quyidagi usullari texnika va texnologiya sohasidagi yutuqlardan foydalanishga asoslanganmi? Har bir holatda “Ha” yoki “Yo‘q”ni aylanaga oling.