36 О‘rta asr sharq allomalarining tarixiy merosi va ularning jahon sivilizasiyasi tarixida tutgan о‘rni



Download 0,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana20.04.2022
Hajmi0,94 Mb.
#564843
1   2   3   4   5
Ключевые слова:
Восточное Возрождение, культурное развитие, 
sивилизаsия, аль-Мамун, наука, «Байт аль-Хикма», «Академия Маъмуна», 
энsиклопедисты, обсерватории, мударисы, типы образования, религиозные 
знания, светские знания, «Основы Астрономия», «Зидж Маъмуна», «Сем 
климатов», «Хаджиб», «Альфраганус», «Первый арабский астроном», 
Региомонтан, Христофор Колумб, европейские ученые. 
Abstract:
 This article is dedicated to such encyclopedic scholars as Khorezmi, 
al-Fargani, al-Khuttali, al-Javari, Abu Nasr Farobi, Abu Raikhan Beruni, Abu Ali 
ibn Sina, world famous for his scientific heritage in philosophy and astrology, 


37 
mathematics, physics, medicine, astronomy, geography, history, psychology, 
pedagogy and natural science and their role in the history of world civilization. 
Keywords: 
Eastern Renaissance, cultural development, civilization, al-
Mamun, science, “Bayt al-Hikma”, “Mamun Academy”, encyclopedists, 
observatories, mudaris, types of education, religious knowledge, secular 
knowledge, “Fundamentals of Astronomy”, “Zij Mamuna”, “Seven climates”, 
“Hajib”, “Alfraganus”, “The first Arab astronomer”, Regiomontanus, 
Christopher Columbus, European scientists. 
УДК 82 
Tarixga nazar tashlasak, ajdodlarimizdan bizga yuksak ma’rifat, ulkan
madaniy-ma’naviy meros qolganki, ular bugun ham beqiyos qadr-qimmatga ega. 
[2] Ezgu maqsad va tafakkur bilan yashagan xalqimiz jahon taraqqiyotiga ulkan 
hissa qо‘shgan. Sharq-u G‘arbni о‘zaro bog‘lagan, buyuk sivilizatsiyalar tutashgan
yurtimiz hududida ilm-fan, madaniyat azaldan rivojlangan. 
Ma’lumki IX asrda Sharq mamlakatlarida boshlangan va madaniy xayotda 
yuz bergan kо‘tarinkilik ma’naviy xayotda ham о‘zgarishlar bо‘lishiga olib keldi. 
Ana shu kо‘tarilish butun Arab xalifaligini, Yaqin va о‘rta sharqni qamrab
olganligi uchun xam Sharq Uygonish davri deb ataldi. [7.43.] Bu uygonish 
jarayoni IX asrlardan boshlanib XV-XVI asrlargacha davom etdi. 
Bu jarayonda arab xalqlari bilan birga Eron, Kavkazorti, Shimoliy Afrika, 
Markaziy Osiyo olimlari ham ishtirok etdilar. Chunki Arab xalifaligida IX asrda 
vujudga kelgan uygonish davri xalifaligning Bag‘dod, Damashk, Xalab 
shaharlarida boshlanib, barcha boshqa xalqlar madaniy xayotiga tarqaladi, bu esa u 
davlatlarda xam madaniy rivojlanishga zamin tayyorlaydi va bu jarayonni boshlab 
beradi. 
Buni biz xalifa Xorun ar-Rashid va uning о‘g‘li al-Ma’mun davrida
Bag‘dodda (813-833 yy) «Baytul xikma» («Donishmandlik uyi»), hozirgi davrda 
Akademiya ma’nosida tashkil etilganidan ham bilsak bо‘ladi. “Mazkur Akademiya
barcha ilm sohiblari tо‘plangan markazga aylanadi. Uning qoshida jahon 
kutubxonasi tashkil etilgan, rasadxona ham bо‘lgan, keyinchalik yangi kutubxona 
qurilgan. Bag‘doddagi mazkur ilm markazi, о‘z navbatida Sharq va G‘arbda ilm-
fanning taraqqiy etishiga, ma’naviy xayotning rivojlanishiga ta’sir etgan”. [9.64]
Bu о‘rinda xalifa al-Ma’munning ilm-fan ravnaqida kо‘rsatgan homiyligini 
alohida ta’kidlash joiz. 
Zero, xalifa al-Ma’mun ilm-fanni juda qadrlagan. U IX asr boshlarida 
xalifalikning Xurosondagi noibi bо‘lib turganda ham Movarounnaxr va 
Xurosondagi olimlarni tо‘plab, ularning ilmiy ijodiga sharoit yaratib bergan. Bular 
orasida al-Xorazmiy, al-Xuttaliy, al-Javxariy, al-Farg‘oniy, al-Marvaziy kabi 
vatandosh olimlarning barchasini Bag‘dodga chaqirib oladi va «Baytul xikma»
donishmandlik uyi («Ma’mun akademiyasi»)da arab olimlari bilan xamkorlikda 


38 
ilm-fan ravnaq topadi. Shuni ta’kidlash joizki, Sharq uyg‘onish davri madaniy 
rivojlanishida ilm-fan shartli ravishda uch yо‘nalishda rivojlanganini kо‘ramiz.

Download 0,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish