3. XVIII-XIX asrlardagi G’arbiy yevropalik sayohatchilarining kashfiyotlari

4.Qutbni tadqiq qilish

Qutblar - sayyoramizning sirli, kam o ‘rganilgan zonalaridir. So‘nggi asrlarda eng jasur tadqiqotchilar ularni o ‘rganishga urindilar. Arktika, Shimoliy qutbga yondosh hudud o ‘z ichiga Yevrosiyo va Shimoliy Am erika m ateriklarining yon-atrofini va Shimoliy Muz okeanining deyarli barchasini o ‘z ichiga oladi. Janubiy qutb sohasi Antarktikadan iborat bo‘lib, uning m arkaziy qismida Yerning eng baland m aterigi - Antarktida joylashgan.

Shimoliy-G'arbiy o'tish yo’lini izlash:

Atlantika okeanidan shimoliy dengiz orqali Tinch okeaniga borish yo‘li mavjud, biroq juda og'ir iqlim sharoitlari tufayli undan hattoki hozirgi davrda ham foydalanish anchagina mushkul. Bu yo‘l dengizlar va Kanadaning bo'g'ozlari hamda Arktika arxipelagidan o'tadi. AngliyaXVI asrda sharqqa olib boradigan janubiy dengiz yo'llaridan uzilib qoldi. Janubiy yo'nalishlarda Ispaniya va Portugaliya hukmronlik qilardi. Yirik savdogar, ingliz Robert Torn Amerika materigini shimol tomonidan aylanib o‘tib, Atlantika okeanidan Tinch okea niga, boy sharq mamlakatlari qirg'oqlariga yetib borish mumkin deb hisoblardi. 1527- yilda u Genrix VIII ga xat bilan murojaat qilib, unda Shimoliy-G'arbiy o'tish yo'lini izlash fikrini bayon qildi. 1530-yilda bir necha ingliz kemalari Nyufaundlend oroli atrofidan bir necha marta qatnaganlari haqidagi ma’lumotlar saqlanib qolgan. Chamasi ular Atlantika okeanidan Tinch okeaniga o'tish yo'lini topishga urinishgan. Undan keyin Frobisher 1576-1578- yillarda, Devis 1585-1587 yillarda, Gudzon 1610-1611-yillarda, Baffin 1615-1616- yillarda Shimoliy-G'arbiy o'tish yo'lini izlab RuaiAmundsen krishgan. XVII va XVIII asrlar davomida o'tish yo'lini izlash uchun uyushtirilgan turli ingliz ekspeditsiyalari ko'p martalab Gudzon qo'ltig'i bo'ylab suzganlar. Bering ekspeditsiyasi materiklar o'rtasida bo'g'oz borligini isbotlab bergach, bu sayohatchilarda yangi umid uyg'otdi, biroq mo'rt yog'och kemalari ulkan muz qoplamlariga bas kela olmadilar. Shimoliy-G'arbiy o'tish yo'lini birinchi bo'lib 1853-yilda Robert Mak-Klur ochgan deb hisoblanadi, biroq u ham muzlarning tiqilib qolishi tufayli butun yo'lni bosib o'ta olmagan. Bu yo'l birinchi marta buyuk qutb sayohatchisi Rual Amundsen tomonidan 1903-1906- yillarda «Yoa» kemasida muvaffaqiyatli bosib o'tildi.