3 Variant Topshiriq. Quyidagi savollarga yozma javob yozing

etishtirilmog„i  lozim:  Bilish  qobiliyati  -  fanning  tegishli  sohalariga  oid 

qobiliyatlar.  Bunday  qobiliyatga  ega  bo„lgan  o„qituvchi  fanni  o„quv  kursi 

hajmidagina  emas,  balki  ancha  keng  va  chuqurroq  biladi.  O„z  fani  sohasidagi 

kashfiyotlarni  hamisha  kuzatib  boradi.  Tushuntira  olish  qobiliyati  –  o„quv 

materialini  o„quvchilarga  tushunarli  qilib  bayon  eta  olish,  o„quvchilarda 

mustaqil  ravishda  faol  fikrlashga  qiziqish  uyg„otish  qobiliyati.  Kuzatuvchanlik 

qobiliyati  –  o„quvchining,  tarbiyalanuvchining  ichki  dunyosiga  kira  bilish 

qobiliyati,  o„quvchi  shaxsini  va  uning  vaqtinchalik  ruhiy  xolatini  juda  yaxshi 

tushuna  bilish  bilan  bog„liq  bo„lgan  psixologik  ko„zatuvchanlikdir.  Nutq 

qobiliyati  –  nutq  yordamida,  shuningdek,  imo  –  ishora  vositasida  o„z  fikr  va 

tuyg„ularini aniq ifodalash qobiliyati. Bu o„qituvchilik kasbi uchun juda muhim. 

Tashkilotchilik  qobiliyati  -  birinchidan,  o„quvchilar  jamoasini  uyushtirish, 

jipslashtirish, muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirishni, ikkinchidan, o„z ishini 

to„g„ri  uyushtirishni  nazarda  tutadi.  Obro„  orttira  olish  qobiliyati  – 

o„quvchilarga  bevosita  emotsional  –  irodaviy  ta‟sir  ko„rsatish  va  shu  asosda 

obro„ qozona olish. Obro„ faqat shu asosdagina emas, balki o„qituvchining fanni 

yaxshi bilishi, mehribonligi, nazokatliligi va hokazo. To„g„ri muomala qila bilish 

qobiliyati  -  bolalarga  yaqinlasha  olish,  ular  bilan  pedagogik  nuqtai  nazaridan 

juda  samarali  o„zaro  munosabatlar  o„rnata  bilish,  pedagogik  nazokatning 

mavjudligini bildiradi. Kelajakni ko„ra bilish qobiliyati – o„z harakatlari oqibatini 

ko„ra  bilishda,  o„quvchining  kelgusida  qanday  odam  bo„lishini  tasavvur  qila 

olishida,  tarbiyalanuvchilarda  qanday  fazilatlarni  taraqqiy  ettirish  lozimligini 

oldindan  ayta  olish.  Diqqatni  taqsimlay  olish  qobiliyati  –  o„qituvchi  uchun 

diqqatning  barcha  xususiyatlari  –  hajmi,  kuchi,  ko„chuvchanligi,  idora  qilina 

olishi,  safarbarligi  kabilarning  taraqqiy  etishi  bilan  izohlanadi.  Pedagogining 

---

amaliy  faoliyatida  barcha  qobiliyatlar  bir  xil  muhimlikka  egamikan?  Ma‟lum 

bo„lishicha,  unday  emas.  So„nggi  yillarda  o„tkazilgan  tadqiqotlar  “etakchi”  va 

“yordamchi”  qobiliyatlarni  ma‟lum  qiladi.  Etakchi  qobiliyatlar  –  pedagoglar 

orasida  o„tkazilgan  ko„p  sonli  so„roqlarga  ko„ra,  pedagogik  ziyraklik 

(kuzatuvchanlik),  didaktik,  tashkiliy,  ekspressiv  qobiliyatlardan  iborat.  Qolgan 

qobiliyatlar  yordamchi  qobiliyatlar  qatoriga  kiradi.  O„qituvchi  yuqorida 

ko„rsatilgan  qobiliyatlardan  tashqari,  bir  qancha  kasbiy  sifatlarga  –  aniq 

maqsadni  ko„zlash,  qat‟iylik,  mehnatsevarlik,  kamtarlik  kabi  sifatlarga  ega 

bo„lishi  kerak.  Bunday  xususiyatlar  bo„lmasa,  o„rta  pedagogik  darajasidan 

yuqoriga  ko„tarila  olmaydi.  E‟tiqod,  odob,  fuqarolik  burchini  anglash  – 

o„qituvchining  asosiy  sifatlaridan  birir.  O„quvchilarga  mehr  –  muhabbat 

o„qituvchining  eng  muhim  fazilati.  Bu  o„quvchilarning  hamma  qilmishlarini 

kechirish,  ularga  hushomadgo„ylik  qilish  emas,  balki  talabchanlik  va