3 ЎҚув-услубий мажмуанинг таркибий тузилиши

5.1 - чизма. МАТ жорий қилишдан кўриладиган иқтисодий самара ва 
маркетинг таркибий қисмини баҳолаш кўрсаткичлар тизими
43
43
Хотамов И., Саъдуллоев Ҳ. Маркетинг фаолиятини таҳлил қилиш ва истиқболлаш. Дарслик. 2012, 112-бет. 
Сотув ҳажмининг ортиши 
Э
м 
= (Q
vc
 + Q
vh
)x k, 
Эски сотув бозорларида сотув 
ҳажмининг ортиши 
Q
vc
= Q
vk
 + Q
vb
+ Q
vr
Янги сотув бозорларида сотув 
ҳажмининг ортиши 
Q
vh
 = Q
vf
 
Сотув ҳажмининг товар 
рақобатбардошлигини 
ошириш ҳисобига 
ортиши
 
Q
vk
= Q
vkk
 + Q
vkp
Сотув ҳажмининг 
корпоратив нуфузни 
яхшилаш щисобига 
ортиши 
Q
vb
= Q
vc*
 (A
p
:A
n
)
Сотув 
ҳажминингреклама 
самарадорлигини 
ошириш ҳисобига 
ортиши
 
Q
vr
= T
Д
 =(T
с*
П
*
Д)/100
Рақобатбардошликнинг 
маҳсулот сифатини ошириш 
ҳисобига ортиши
Q
vkk
= ((S
1
-S
2
)
*
B
2
)
*
(1+K
 k
)
Рақобатбардошликнинг 
рақобатбардош нарх 
белгилаш ҳисобига ортиши
Q
vkp
 = ((Q
ij
c
 х (2+ΔtP
ij
 х έ
p
):(2- 
ΔtP
ij
 х έ
p
)- Q
ij
c
) х P
ij
H

---

115 
5. МАТ дастурий-аппарат қисмлари умумий харажатлари. 
6. Сертификатланган криптографик воситалардан фойдаланиш натижалари. 
5.1 - жадвал 
«ONIKS» масъулияти чекланган жамиятда МАТ жорий қилишдан 
кўриладиган иқтисодий самара
 
Кўрсаткичлар 
Шартли 
белгилар 
Ҳисоб-
китоб 
қиймати, 
млн. сўм 
1.Иқтисодий самаранинг ташкилий таркибий қисми 
Э
т
28,99 
- қўлдан чиқарилган фойда 
Pj
do
17,03 
- такрорланувчи функцияни йўқотиш ва қайта 
тақсимлаш натижаси 
Pj
p
8,20 
- ишчи гуруҳ ходимларини ишлаб чиқариш 
жараёнидан ажратиш билан боғлиқ харажатлар 
Z
j
3,76 
2. Иқтисодий самаранинг эксплуатацион таркибий 
қисми
Э
э
33,53 
- МАТнинг тармоқ хусусиятларига мослиги натижаси 
P
j
oc
2,92 
- функционал салоҳиятни қўллаш ва илмий-техник 
салоҳиятдан фойдаланиш самараси 
Эj
ф
Рj
n
23,28 
- сертификатлаш муаммосини ҳал қилиш ва МАТ 
дастурий-аппарат қисми харажатлари 
Zj
по 
Zj
пa
4,70 
- сертификатланган криптографик воситалардан 
фойдаланиш натижаси 
Pj
b
12,03 
3. Иқтисодий самаранинг маркетинг таркибий қисми 
Э
м
14,5 
- эски бозорларда сотув ҳажмининг ўсиши 
Q
vc
51,9 
жумладан, товар рақобатбардошлигини ошириш 
ҳисобига 
Q
vk
26,7 
корпоратив имиж даражасини ошириш ҳисобига
Q
vb
9,30 
реклама самарадорлигини ошириш ҳисобига 
Q
vr
6,90 
- янги бозорларда сотув ҳажмининг ўсиши
Q
vн
36,0 
4. Корхона мутахассисларини МАТ эксплуатациясига 
ўқитиш харажатлари 
z° 
3,08 
5.МАТ дастурий таъминоти версияларини харид 
қилиш, янгилаш ва тизимни ўрнатиш харажатлари 
Z
n
+Z
L
13,70 
МАТ жорий қилишдан умумий иқтисодий самара 
Э 
17,0 
Э= 28,99+33,53+14,5- (43,24+3,08+13,7) = 17,0 млн.сўм
(W
ij
 x V 
ij
)
рақобатчи
 
I
ik
пр 
= -------------------------- 
бунда
(W
ij
 x V 
ij
)
корхона
W
ij
- j-товарнинг муҳимлиги; V
ij
- j-товарнинг i-кўрсаткичи балл баҳоси. 
Сотув ҳажмини корпоратив нуфузни шакллантириш ҳисобига ошириш Q
vbr
қуйидаги формула бўйича аниқланади: 
Q
vbr
= Q
vс
х (A
p 
: A
n
)
бунда

---

116 
A
p
- корпоратив нуфузнинг ҳақиқий балл баҳоси
;
A
n
- корпоратив нуфузнинг позитив балл баҳоси.
 
1
1
(
)
m
n
p
ij
i
j
I
A
m
n
b




 
)
 
бунда
т – кўриб чиқилаётган кўрсаткичлар сони;
п – экспертлар сони;
b
ij
– j-кўрсаткичнинг позитив нуфузга мослик даражасини i-эксперт баҳолаши. 
МАТ ни жорий қилишнинг мақсадга мувофиқлигини аниқлаш учун тақлиф 
этилган услубият бўйича ҳисоб-китоб қилиб чиқамиз (5.2 - жадвал).
5.2 - жадвал 
Товар сифатини ошириш ҳисобига сотув ҳажмини ошириш 
Кўрсаткичлар 
Шартли 
белги 
Қиймати 
1. Маҳсулот сотиш ҳажми, 2017 йилда, дона 
Q
ij
c
3790 
2. Рекламация бўйича жарима тўланган сифатсиз 
маҳсулот қиймати, млн.сўм 
С
д
4,7 
3. Ишлаб чиқариш жараёнида брак қилинган маҳсулот 
қиймати, млн.сўм 
С
б
3,4 
4. Ҳисобот даврида сотилган маҳсулот ҳажми, млн.сўм 
С
Ф
270,9 
5. Сифат коэффициенти 
К
к
0,0299 
6. Сифат коэффициентини ҳисобга олган ҳолда сотиш 
ҳажми (янги технологияларни жорий қилишни ҳисобга 
олмасдан), дона 
Q
ij
н
3903 
7. Сифатни ошириш ҳисобига сотув ҳажмини ошириш, 
млн.сўм 
Q
ij
8,1 
Ўртача қиймат асосида корхона ҳақиқий нуфузининг позитив нуфузига 
мослик даражаси ҳақида хулоса чиқарилади. Сотув ҳажмининг Q
vr
реклама 
самарадорлигини ошириш ҳисобига ортишини реклама таъсири остида қўшимча 
товар айланмасини аниқлаш ёрдамида ҳисоблаб чиқиш мумкин:
T
c
x П х Д
Q
vr
= --------------------- 
 100 
бунда 
Т
Д
– реклама таъсири остида қўшимча товар айланмаси; 
Т
с
– реклама ўтказмасдан аввал ўртача кунлик товар айланмаси; 
П – реклама ўтказилган пайт ва ундан кейинги давр учун ўртача кунлик товар 
айланмасининг ўсиши; 
Д – реклама ўтказилган пайт ва ундан кейинги даврда товар айланмаси 
ҳисобга олинган кунлар. 

---