3-tajriba ishi. Suyuqliklar sarfini bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagich yordamida o‘lchash

3-TAJRIBA ISHI. SUYUQLIKLAR SARFINI BOSIMLAR FARQI O‘ZGARMAS SARF O‘LCHAGICH YORDAMIDA O‘LCHASH

Ishdan maqsad
Ushbu tajriba ishini bajarishdan maqsad, bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar yordamida sarfni o‘lchash usullarini va sanoatda qo‘llaniladigan o‘lchov asboblarini o‘rganish, hamda, ularni ishlatish ko‘nikmalariga ega bo‘lishdir.
Talaba ishni bajarish jarayonida sanoatda qo‘llaniladigan sarfni o‘lchash usullarini va ularning ishlash prinsiplarini o‘rganadi.


Topshiriq
Sarfni bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar yordamida o‘lchash usullarini va asboblarini o‘rganish. Ularning ishlash prinsiplari va qurilmalari bilan, hamda tajriba qurilmasi va uning tarkibiy qismi bilan tanishish.


Sarfni o‘lchashning nazariy asoslari
Bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar. Bu o‘lchov asboblarining ishlashi sarf o‘zgarishi bilan qalqovuchni vertikal siljishiga va bunda xalqasimon o‘tish kesim yuzasini o‘zgarishi natijasida qalqovuchdagi bosimlar farqi o‘zgarmas bo‘lib qolishiga asoslangan. Rotametrlarning shkalasi bir tekis desa bo‘ladi va ular yordamida kichik sarflar o‘lchanadi. Ulardagi bosimning yo‘qolishi kichik va u sarfga bog‘liq emas.
Rotametrdan (1-rasm) o‘tayotgan suyuqlik yoki gaz sarfi o‘zgarishi, qalqovuchni xalqasimon tirqish yuzasini (qalqovuch va konus trubka devorlari orasidagi tirqish yuzasi) o‘zgarishi hisobiga ta’sir etayotgan kuchlar muvozanatlanguncha siljitadi va qalqovuch sarfga mos xolatda muallaq turadi. Qalqovuch xolatiga qarab sarf aniqlanadi.

1-rasm. Bosimlar farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagich

Rotametr qalqovuchiga qarama-qarshi yo‘nalgan kuchlar ta’sir etadi. Tepadan pastga:

1. 
   Og‘irlik kuchi V_p ρ_p g,
   

Bu yerda, V_p – qalqovuch xajmi; ρ_p – qalqovuch materiali zichligi; g – erkin tushish tezlanishi.

2. 
   Qalqovuch tepa yuzasiga oqim bosimi hosil qilayotgan kuch R¹₂ S.
   

Bu yerda, R¹₂ – qalqovuch tepa yuzasi birligiga oqimning o‘rtacha bosimi; S – qalqovuch yuzasi.
Pastdan tepaga ham qalqovuchga ikki kuch ta’sir etadi:

1. 
   Qalqovuchning pastki yuzasiga oqim bosimi hosil qilayotgan kuch R¹₁ S;
   
2. 
   Oqimning qalqovuchga ishqalanish kuchi k V_kⁿ S_b ;
   

Bu yerda, k-Reynolds soniga Re va yuzaning g‘adir-budirlik darajasiga bog‘liq qarshilik koeffitsienti;
V_k- halqasimon kanalda, qalqovuch yon sirti yuzasini egallagan, oqimning o‘rtacha tezligi;
S_b- qalqovuchning yon sirti yuzasi;
n – oqim tezligi qiymatiga bog‘liq daraja ko‘rsatkichi.
Agar quyidagi shart bajarilsa, qalqovuch muvozanatda bo‘ladi:
V_p ρ_p g + R¹₂ S = k V_kⁿ S_b + R¹₁ S yoki

R¹₁ - R¹₂ =

Agar sarfning hamma qiymatlarida V_k o‘zgarmasa (sarf o‘zgarishi bilan xalqasimon kanal yuzasi o‘zgarsa), unda, oxirgi tenglamaning o‘ng tomon qismi o‘zgarmaydi, ya’ni, R¹₁-R¹₂=const
Sarf tenglamasi
G = S_k m³/s;
G = S_k kg/s.

Ildiz ostidagi kattaliklar o‘zgarmasligini hisobga olib,

G=α S_k k
S arf koeffitsienti α rotametrlar uchun ko‘p kattaliklarga bog‘liq. Shuning uchun xar bir rotametr aloxida eksperimental graduirovkalanadi.
Shisha rotametrlarining ko‘pchiligida shkala to‘g‘ridan to‘g‘ri shisha trubkaga chizilgan bo‘ladi (RS-3; RS-5 i RS-7). Ular 6 kgs/sm² gacha bosimda va nisbatan kichik temperaturada ishlashga mo‘ljallangan bo‘ladi.
Sanoatda masofadan turib sarfni o‘lchash uchun elektr yoki pnevmatik signal o‘zgartirgichli rotametrlar ishlatiladi. Odatda, ular 64 kgs/sm²gacha bosimda ishlashga mo‘ljallangan bo‘ladi.

№