5.3.-reja Xo’jalik operatsiyalari ta'sirida balansda ro’y beradigan o’zgarishlar.
Buxgalteriya balansi har bir belgilangan davrning 1- kuniga to’ziladi. Xo’jalik
faoliyatini yuritishda xo’jalik mablag’larining tarkibi va hajmi o’zgarib boradi. Buxgalteriya
balansining xo’jalik operatsiyalari ta'sirida ro’y beradigan o’zgarishlarni misol va formulalar
orqali ko’rib chihamiz.
«Umid» ishlab chiqarish korxonasining dastlabki qisqartirilgan balansi
Aktiv
O’gari
shgacha
bo’lgan
summa
O’gar
ish+ ;--
O’zgarish-
dan
keyingi
summa
passiv
O’zgarish
-gacha
bo’lgan
summa
O’zgari
sh + ;--
O’garih-
dan keyingi
summa
Asosiy
vosit.
701000
701000
Ustav
fondi
1476000
1476000
Mater
iallar
250000
250000
Fond
400000
400000
Kassa
25000
25000
Bank.ki
ska
mud.kre
diti
450000
450000
hisob
1550000
1550000
Mol
200000
200000
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
kitob
Schyoti
yetkazib
beruv-
chi bila n
h.k.
Balans 2526000
2526000
Balans
2526000
2526000
Faraz qilinayotgan barcha xo’jalik operatsiyalarini 4 guruhga ajratamiz va ularning
xususiyatlarini yozib qo’yamiz. Aktivni A, passivni P, biz balansda belgilashimiz zarur
bo’lgan xo’jalik operatsiyasini X harfi bilan belgilaymiz. 1-o’zgarish formulasi
A+X-X+P
Birinchi o’zgarish balansning aktiv tomonida bo’lib bunda bir schyotdagi summaning
ko’payishi ikkinchi bir schyotdagi summaning kamayishi bilan balansning aktiv tomonidagi
umumiy summaga ta'sir etmaydi va muvozanatni saqlaydi.
Misol: hisob kitob schyotidan kassaga 500000 so’m naqd pul olindi bu 1-o’zgarish
balansda quyidagicha bo’ladi.
Balans
(Birinchi operatsiyadan so’ng)
aktiv
O’gari
shgacha
bo’lgan
summa
O’zga
rish
+- ;-
O’zgarishd
an keyingi
summa
Passiv O’zgarish
gacha
bo’lgan
summa
O’
gar
ish
+ ;-
-
O’zgarishd
a n keyingi
summa
Asosiy
vosit.
701000
701000
Ustav
fondi
1476000
1476000
Mater
iallar
250000
250000
fonda
400000
400000
Kassa
25000
+500
000
525000
Bank.
qisqa
450000
450000
mud.
kredi
ti
Hisob
1550000 -
5000
00
1050000 Mol
200000
200000
Kitob
Schyoti
Yetkazib
beruvchi.
bilan n.k.
Balans
2526000 0
2526000 Balans
2526000 2526000
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
2-o’zgarish formulasi
A+P=X-X
2-o’zgarish buxgalteriya balansining passiv tomonida bo’lib bunda ham bir schyotning
summasini ko’payishi ikkinchi bir schyotning summasini kamayishi bilan balansning passiv
tomonidagi umumiy summaga ta'sir etmaydi va muvozanatni saqlaydi Misol: Korxona
foydasidan Ustaf fondini ko’paytirish uchun 100000 so’m ajratildi. Bu 2-o’zgarish balansda
quyidagicha bo’ladi.
Balans
(Ikkinchi operatsiyadan so’ng)
Ak-
tiv
O’gar
ishga-
cha bul-
gan
summa
•o’zga-
rish + :--
o’zgarishd
an keyingi
summa
Passiv
O’zgarish-
gacha bo’lgan
summa
O’zga-
rish+ ;--
O’zgarish
dan
keyingi
summa
Aso
siy
vosita,
701000
701000
Ustav
fondi
1476000
+100000 1576000
Mat
yerial
250000
250000
Fonda
400000
-100000 300000
Kassa
25000 +500000 525000
Bank.ki
ska ud.kre
diti
450000
450000
Xis ob
kit ob
Schyo
ti
155000 -500000 1050000 Mol
yetkazib
beruvchi
Bilan h.k.
200000
200000
Bal
ans
252600
0
0
2526000 Balans
2526000
0
2526000
3-o’zgarish formulasi:
A+X=P+X
3-o’zgarish buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomonlarida bo’lib ikkala tomonga
ham bir xil summalarning kushilishi natijasida aktiv va passiv tomondagi umumiy
summalarga ta'sir etib shu qo’shilgan summalar hisobiga ko’payadi.
Misol: Mol yetkazib beruvchilardan omborga 150000 so’mlik materiallar qabul qilindi. Bu 3-
o’zgarish balansda quyidagicha bo’ladi.
Balans
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
(Uchinchi o’zgarishdan so’ng)
aktiv
O’zgari
shgacha
bo’lgan
summa
O’zgarish+
;--
O’gari
shdan
keyingi
summa
Passiv
O’zgari
shgacha
bo’lgan
summa
O’zgarish+ O’zgari
shdan
keyingi
summa
Aso-
siy
vosit.
701000
701000 Ustav
fondi
1476000 +100000 1576000
Mater
iallar
250000 +150000 400000 Fond
400000 -100000
300000
Kassa
25000
+500000 525000 Bank.ki
ska mud-
krediti
450000
450000
Hisob
kitob
Schyota
1550000 -500000
1050000 Mol
yetkazib
beruvchi
Bilan h.k
200000 +150000 350000
Balans
2526000 +150000 2676000 Balans
2526000 +150000 2676000
4-o’zgarish formulasi A-X=P-X
4-o’zgarish buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomnlarida bo’lib ikkala tomondan ham
bir xil summalarning kamayishi hisobiga buxgalteriya balansining aktiv va passiv tomonidagi
umumiy summalarga ta'sir etib shu kamaygan summalar hisobiga kamayadi.
Misol: hisob kitob schyotidan bankning qisqa muddatli krediti to’landi 300000 so’m.
Bu 4-o’zgarish balansda quyidagicha bo’ladi.
Balans
(To’rtinchi o’zgarishdan so’ng)
vaqti
O’zgari
shgacha
bo’lgan
summa
O’zgarish
+ ;--
O’zgari
shdan
keying i
summa
Passiv
O’gari
shgacha
bo’lgan
summa
O’zgarish
+ ;--
O’gari
shdan
keyingi
summa
Aso- siy
vosit.
701000
701000 Ustav
fondi
1476000 +100000 1576000
Mate-
250000 +150000 400000 Fond
400000 -100000
300000
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
riallar
Kassa 25000
+500000 525000 Bank.
qisqa mud.
krediti
450000 -300000
150000
Hisob
kitob
Schyoti
1550000 -500000 -
300000
750000 Mol
yetkazib
beruvchi.
bilan h.k.
200000 +150000 350000
Balans 2526000 -150000
2376000
Balans
2526000 -150000
2376000
Do'stlaringiz bilan baham: |