3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

ijtimoiy-zaruriy ish vaqti
orqali hisoblanadi. 
Ijtimoiy zaruriy ish vaqti muayyan ijtimoiy normal ishlab chiqarish sharoitida 
va muayyan jamiyatdagi mehnat malakasi va jadallashuvi darajasi o‘rtacha 
bo‘lgan sharoitda biron bir tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan ish 
vaqtidir.
Tovar qiymatining miqdorini hisoblashda mehnatning oddiy va murakkab, 
malakali va malakasiz, aqliy yoki jismoniy turlari hisobga olinadi. Qiymatni 
15
T
о
var qiymatini m
е
hnat bilan aniqlashga yond
о
shuvlarida ma’lum farqlar mavjud bo‘lsada ularga A.Smit, 
D.Rikard
о
, U.P
е
tti, J.S.Mill va b
о
shqa ayrim iqtis
о
dchilarni, ularning izd
о
shlarini kiritish mumkin.
16
Kulik
о
v L.M. Ek
о
n
о
mich
е
skaya t
ео
riya: uch
е
b. – M.: TK V
е
bli, Izd-v
о
Pr
о
sp
е
kt, 2005, s.129. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

42 
hisoblashda nisbatan murakkab mehnat ko‘paytirilgan yoki darajaga ko‘tarilgan 
oddiy mehnat sifatida hisobga olinadi, shu sababli oz miqdordagi murakkab mehnat 
ko‘p miqdordagi oddiy mehnatga tenglashtiriladi.
Tovarning ikki xil xususiyatga ega bo‘lishiga sabab tovar ishlab chiqaruvchi 
mehnati tabiatining ikki tomonlamaligidadir. Bir tomondan, bu – muayyan turdagi 
aniq mehnatdir. Shuning uchun, iste’mol qiymatni yaratgan mehnat 
aniq mehnat
deb 
nom olgan (1-chizma).
1-chizma. Mehnatning ikki yoqlama xarakteridan kelib chiquvchi 
tovarning ikki xil xususiyati. 
Ikkinchi tomondan, mehnat – aniq shakldan qat’iy nazar, umuman sarflangan 
inson ishchi kuchidir, jami ijtimoiy mehnatning bir qismidir. U o‘zining shu sifatida 
abstrakt mehnat
deb ataladi. Bu mehnat esa tovar qiymatini yaratadi.
Qiymat tovarning emas, balki faqat mehnatning ijtimoiy xossasi bo‘lib, unda 
tabiat ashyolarining birorta ham molekulasi, zarrachasi yo‘qdir. Qiymatning asosida 
odamlar bir-birlari uchun mehnat qilishlarini bildiruvchi ijtimoiy mehnat yotadi. 
Biroq, alohidalashgan tovar ishlab chiqaruvchilar mehnati o‘zining ijtimoiy 
xususiyatini faqat mehnat mahsullarini ayirboshlash orqali ko‘rsatadi.
Tovarlar qiymatining miqdori mehnat unumdorligiga qarab o‘zgaradi.