3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Xalqaro mehnat taqsimoti (XMT) alohida mamlakatlarning tovar va 
xizmatlarning ma’lum turlarini ishlab chiqarish bo‘yicha ixtisoslashuvini 
ifodalaydi.
Alohida mamlakatlarning bunday ixtisoslashuvi mahsulotlari ustun 
darajada eksportga yo‘naltirilgan xalqaro ixtisoslashgan tarmoqlarning 
shakllanishiga olib keladi. 
Dastlabki vaqtlarda xalqaro mehnat taqsimotining rivojlanishi asosan tabiiy 
sharoitlardagi tafovutlarga asoslangan edi. Binobarin, faqat sanoat to‘ntarishidan 
keyin, ya’ni ishlab chiqaruvchi kuchlar baynalminal xususiyat kasb etib, milliy 
xo‘jaliklar doirasidan tashqariga o‘sib chiqa boshlagach, ularning negizidan 
barqaror mehnat taqsimoti va jahon bozori tarkib topadi. Hozirgi vaqtda xalqaro 
mehnat taqsimoti turli ijtimoiy tizimlarni o‘z ichida oluvchi umumjahon 
xo‘jaligi doirasida rivojlanmoqda. 
Xalqaro mehnat taqsimoti va ayirboshlashda qatnashayotgan mamlakatlar 
bir xil sharoitda emas. Bu hol ularning turli geografik ahvoli, tabiiy 
resurslarining 
tarkibi 
va 
miqdori, 
rivojlanish 
ko‘lami, 
darajasi 
va 
iqtisodiyotining tuzilishi, ichki bozorning hajmi bilan belgilanadi. 
Ana shu farqlar sababli ayrim mamlakatlarda bir xil tovarlarni ishlab 
chiqarishdagi xarajatlar darajasi ham turlicha bo‘ladi. Shuning uchun har bir 
mamlakat o‘zi nisbatan qulayroq, kamroq xarajat bilan ishlab chiqaradigan 
tovarlarni boshqa mamlakatlarga sotishga va aksincha, jahon bozoridan o‘zidan 
ishlab chiqarish uchun xarajat ko‘proq bo‘ladigan yoki tabiiy yoxud boshqa 
sharoitlarga ko‘ra umuman ishlab chiqarib bo‘lmaydigan tovarlarni sotib olishga 
intiladi. 
Tovarlar mamlakatlar o‘rtasida jahon narxlari asosida ayirboshlanadi. Ular 
baynalminal qiymatga asoslanadi. Buning ma’nosi shuki, ijtimoiy zaruriy 
baynalminal mehnat sarflari jahon bozorida e’tirof qilinadi. 
Umuman olganda, jahon narxlarining tashkil topishi odatda, sof holda 
amalga oshmaydi. Baynalminal qiymatning hosil bo‘lishiga to‘sqinlik qiluvchi 
maxsus omillar jahon narxlariga ta’sir qiladi. Tashqi savdo va valyuta 
cheklashlari, valyutalar qiymatining o‘zgarib turishi, xalqaro monopoliyalar 
siyosati, birjadagi chayqovchiliklar va hokazolar shular jumlasidandir. Shu 
sababli ayrim mamlakatlarning jahon bozoridagi raqobatlashuv qobiliyatidagi 
farqlar, pirovard natijada mehnat unumdorligining milliy darajadagi farqlarini aks 
ettiradi. 
Rivojlangan mamlakatlarda keyingi o‘n yilliklarda yangi texnologik 
asoslarga o‘tish jahon xo‘jalik aloqalarining tez o‘sishi bilan birga bordi. Takror 
ishlab chiqarish jarayonlarining baynalminallashuvi o‘zining har ikkala 
shaklida: