3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

«0 darajadagi jamg‘arma»
ni 
anglatadi. Bu nuqtaning chap tomonida iste’mol sarflari daromad miqdoridan 
yuqori bo‘lib, bu 
manfiy jamg‘arma
deb ataladi. 
Shuni ham ta’kidlash lozimki, real hayotda iste’molning ma’lum qismi 
daromad hajmiga bog‘liq bo‘lmaydi. Masalan, biron-bir shaxsning daromadi 
kutilmaganda juda past darajaga tushib qolishi mumkin. Biroq, bu shaxs, 
daromadi bunga imkon bermagan taqdirda ham, ma’lum darajada ovqatlanish, 
kiyinish va boshqa zarur iste’mol xarajatlarini amalga oshirishga majbur. U 
mazkur sarflarni yo oldingi davrda jamg‘arilgan daromadlari hisobiga, yoki 
o‘zgalardan qarz olish hisobiga qoplashi mumkin. Iqtisodiy adabiyotlarda 
iste’mol sarflarining bu darajasi 
avtonom
(ya’ni, joriy sof daromaddan 
mustaqil) 
holdagi iste’mol darajasi
deyiladi. Bizning grafigimizda bu daraja S
0
nuqtadan boshlanadi. 
Chizmadagi V nuqtaning o‘ng tomoni esa 
ijobiy (musbat ishorali) 
jamg‘arma
deb ataladi. Aynan V nuqtada aholi daromadlari va sarflarining 
muvozanatiga erishiladi. Daromad miqdori oshib borgan sari bu muvozanat 
buzilib, jamg‘arma miqdori ortib boradi. Chizmadagi daromadning Y
1
darajasida 
iste’mol miqdori ye
1
E
0 
kesmadan, jamg‘arma miqdori esa ye
0
E
2 
kesmadan iborat 
bo‘ladi. 
Jamg‘arma funktsiyasining grafikdagi tasviri bir oz o‘zgacha ko‘rinishda 
bo‘ladi (2-chizma).
 
S 
S=S(Y) 
 
E
0
B E
2
 
0
Y
1
Y 
2-chizma. Jamg‘arma funktsiyasining grafikdagi tasviri. 
 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

126 
Chizmadan ko‘rinadiki, jamg‘arma funktsiyasining grafikdagi tasviri 
iste’mol funktsiyasi tasvirining aksi sifatida namoyon bo‘ladi. Bu grafikda ham 
B nuqta 0 darajadagi jamg‘arishni, 0Y yotiq chizig‘ining 0 darajadan pastki 
qismi manfiy jamg‘arishni, yuqori qismi esa ijobiy (musbat) jamg‘arishni 
anglatadi. ye
0
E
2
kesma sof daromadning Y
1
darajasidagi jamg‘arma miqdorini 
ko‘rsatadi. 
Iste’mol va jamg‘arma hajmiga daromaddan tashqari yana bir qator 
obyektiv va subyektiv omillar ta’sir ko‘rsatadi. obyektiv omillar alohida 
iste’molchining ixtiyoriga, idrokiga bog‘liq bo‘lmagan omillardan iborat bo‘lib, 
ulardan asosiylari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: 
- barcha xo‘jaliklar tomonidan jamg‘arilgan mol-mulk darajasi; 
- narxlar darajasi; 
- real foiz stavkalari; 
- iste’molchining qarzdorligi darajasi; 
- iste’molchilarni soliqqa tortish darajasi. 
Subyektiv omillar asosan iste’molchining o‘ziga, uning ruhiyati va 
bozordagi hatti-harakatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu omillar qatoriga iste’mol va 
jamg‘arishga bo‘lgan moyillik, kelgusidagi narx, pul daromadlari, soliq, tovarlar 
mavjudligi darajasining o‘zgarishiga nisbatan munosabatni kiritish mumkin.
Subyektiv omillar ta’sirida iste’mol va jamg‘arma darajasining o‘zgarishini 
shartli ma’lumotlar asosida tuzilgan quyidagi jadval orqali ko‘rib chiqamiz.