3-Мавзунинг марузаси

С.В.Иванов дарсларни классификациялашга дарсларда фойдаланиладиган методик воситаларнинг хусусиятларини ва дарс ўтишга энг кўп ишлатиладиган методик воситаларни асос қилиб олиб, маъруза -дарс, кино-дарс, ўқувчилар мустақил иш олиб борадиган дарс типларини тавсия этади.
Дарс типларини классификация қилиш масаласи тарих ўқитиш методикасига доир адабиётда ҳам турлича хал қилинган. Масалан, В.Н.Бернадский тарих дарсларини типларга ажратишда билимларнинг асосий манбаини ва ҳар қайси дарсда қўлланиладиган етакчи методни асос қилиб олган¹.
В.Г.Карцев тадқиқотида эса дарслардаги ўқув фаолиятини етакчилик характери классификация учун асос қилиб олиниб, тарих дарслари: янги билимлар бериш дарсига, ўтилган мавзуларни такрорлаш ва умумлаштириш дарсига, ўқувчилар билимини оғзаки ёки ёзма тарзда текшириш дарсига ҳамда аралаш деб аталган типларга бўлинган¹.
М.А.Зиновьев эса ўз тадқиқотида² дарснинг икки типини - янги мавзуни ўрганиш дарси ва такрорлаш дарсига бўлади. П.С.Лейбенгруб ҳам тарих дарслари классификациясини кўрсатишга ҳаракат қилади. Бироқ, муаллиф тарих дарси типлари устида фикр юритар экан, у ўз фикрини асосан, ўтган дарсни сўраш, янги мавзуни ўрганиш ва мустахкамлашга йўналтиради³.
Экологик билимлар меҳнат таълими ва тарбиясида, шунингдек ўқувчиларни жисмоний ривожланишлари ва гигиеник тарбияларида ҳам катта рол ўйнайди.
Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримов ўзининг "Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли" асарида Республикамизнинг экологик ҳолати тўғрисида гапирар экан, "табиий ресурслардан аёвсиз фойдаланишга, атроф-муҳитга зиён етказилишига ва республикадаги экологик вазиятнинг ёмонлашувига йўл қўймаслик, бошқа давлатларнинг иштирокида Оролни қутқариш, Орол бўйидаги экологик шароитни соғломлаштириш борасида самарали чора-тадбирларни амалга ошириш, мазкур минтақаларнинг иқтисоди ва ижтимоий соҳасидаги фалокатли оқибатларни бартараф этиш" лозим эканлигини, шунингдек "Бутун дунё, - ягона ва ўзаро боғлиқдир. Бизнинг муштарак бурчимиз ер юзини болаларимиз ва набираларимизга обод ва бахтиёр яшашлари учун муносиб қилиб қолдиришдир. Ўзбекистон энг оғир қийинчиликларга дуч келди. Оролнинг экологик ҳолати жаҳон миқёсидаги фожиа деб эътироф этилмокда. Бу фожиани Ўзбекистон ва унинг қондош-қардош қўшнилари якка ҳолда даф этолмайдилар.
Яшаш муҳити, табиат ва маънавият экологияси бир-биридан ажралмасдир. Сиҳат-саломатлик бўлишнинг анъанавий қадрини қайта тиклаш ва оила қадри билан шарафли бир ўринга қўйиш керак¹.
Қуйида Республика мактабларининг V-VII, VIII-XI синфларда тарих, инсон ва жамият курсларини ўқитиш жараёнида экологик таълим-тарбиянинг Тошкент шаҳридаги 42-мактаб-гимназияда мактабларда эксперимент дарслар асосида йўналишлар ва босқичларни келтирамиз: