3-mavzu: Suyuqlik harakati. Bernulli tenglamasi. Tebranishlar. Garmonik ossilyator. Erkin tebranishlar tenglamasi. To‘lqinlar. Yugurma to‘lqin tenglamasi. To‘lqinlarning elastik muhitda tarqalishi. Reja

Zarralarning to’lqinning tarqalish yo’nalishiga tik (perpendikulyar) bo’lgan to’lqin ko’ndalang to’lqin deb ataladi.Ko’ndalang to’lqinlar faqat qattiq jismlarda va ikkita muhit chegarasida tarqaladi, chunki bu muhitlar siljish deformatsiyasiga ega. Bo’ylama to’lqinlarga tovush to’lqinlari misol bo’ladi, ko’ndalang to’lqinlarga esa suyuqlik sirtida, arqon, rezina shnur, tor va shu kabilar misol bo’ladi. To’lqinlarning shakli to’lqin sirti va to’lqin fronti bilan harakterlanadi. To’lqin sirti deb bir xil fazada tebranayotgan nuqtalarning geometrik urniga aytiladi.

To’lqin sirtiga normal yo’nalishda o’tkazilgan chiziqlarga nur deb aytiladi. Nurning yo’nalishi to’lqinlarning tarqalish yo’nalishi bilan mos tushadi. To’lqinning manbadan eng uzoqda joylashgan sirti to’lqin fronti bo’lib hisoblanadi va shu nuqtalarning geometrik urniga to’lqin fronti deb aytiladi. To’lqin fazasining bir davr ichidagi siljishiga teng bo’lgan kattalikka to’lqin uzunligi deb aytiladi. Agar to’lqinning tebranish davri T, to’lqin uzunligi va chastotasi ekanligini nazarda tutsak uning tezligi quyidagicha ifodalanadi: