3-Mavzu. Ratsematlanish

2. Ratsematlanish mexanizmi. O‘rin almashish reaksiyalarida ratsematlanish

Valden almashinuviga juda ko‘p omillar ta’sir ko‘rsatadi. Bular birikmaning tuzilishi, reagentning tabiati, erituvchi va temperaturalardir.

б-galoid kislotalarning gidroliz va alkogoliz reaksiyalarida kuchli asoslar ta’sirida konfiguratsiya teskarisiga almashinadi. Gidroliz reaksiyalarini kuchsiz asoslar bilan o‘tkazilganda esa, dastlabki konfiguratsiya saqlanadi. Lekin galoid kislotalar efirlari va amidlarining gidroliz hamda alkogoliz reaksiyalarining barchasida burish ishorasi teskarisiga o‘zgaradi. Reagent ta’siriga oid bitta misol keltiramiz:



Valden almashinuvi reaksiyalariga temperatura ham ta’sir ko‘rsatadi. Reaksiyani sovuqda olib borilganda bir izomer, qizdirilganda esa ikkinchisi hosil bo‘ladigan holatlar ma’lum. Ba’zi reaksiyalar asimmetrik markazda ratsematlanish, boshqalari esa Valden almashinuvi bilan kechadi. S_N1 va S_N2 mexanizmda boruvchi o‘rin olish reaksiyalari ana shunday jarayonlardir.