3-mavzu: r ja



Download 491,76 Kb.
Pdf ko'rish
Sana14.06.2022
Hajmi491,76 Kb.
#667053
Bog'liq
httpsstudent.samdu.uzeducationresources9825subject=542&download=9825



3-MAVZU: 
-
 
 
R JA
1.
Shu davrdagi as siy ijtim iy-siyosiy v q alar. 
2.
Arab va f
siyoning IX-XI asrlardagi 
tarixiga 
tlar. 
Tayanch ib ralari:
Sima Cyan, B lazuriy, Tabariy, Istahriy, Xurd db k, Ibn 
Batuta. 
1. B
d xalifaligi vayr nalarida tashkil t pgan eng yirik f dallardan biri 
S m niylar davlati (819-1005 yy.) edi. Bu davlatga Nuh ibn Asad (819-842 yy.) 
as s s ldi, u ayniqsa X asrning birinchi yarmida, Ism il ibn Ahmad davridan (892-
907 yy.) b shlab kuchaydi. Bu davrda S m niylar, M varaunahr, Xur s n, Er n, 
h
nist nning katta qismi, shuningd k T shk nt, Turkist n va Sayram 
S m niylar yirik f dallar, ruh niylar hamda yirik savd garlarning 
yordamiga tayanib, f dal tarq qlik va ichki urushlarga barham b rdilar. Ila 
v
rliqlarning M varaunahrning 
ichki ray nlariga qilib turgan hujumlariga ham barham b rdilar (893y.). Bu h l 
mamlakatning iqtis
chdi. S m niylar davrida 
Markaziy apparati bir muncha mustahkamlandi. Amir davlati 10 ta muassasa 
(d v ni) yordamida b shqardi. S m niylar davrida hunarmandchilik va savd -
s tiq riv jlandi. Buni biz Bux r
t va 
T shk nt kabi yirik va taraqqiy etgan shaharlar mis
siyoning Hazar h q
r x nligi, Rus va Xit y bilan iqtis diy va 
madaniy al qalari bir muncha riv j t pdi. S m niylar davri ilm-fan va 
siyo shar itida b nih yat riv jlangan davri his blanadi. Bu 
davr Rudakiy, Daqiqiy va Firdavsiy singari ulkan sh irlarni, F r biy, B runiy va 
Ibn Sin d k zabardast limlarni tishtirdi. 
F dal mun sabatlarning riv
f dal kurash va 
mahalliy f dallarning s parastik harakati kuchayib k tdi. Bu h l X asr xirlariga 
k lib, f dal tarq qlikni yanada kuchaytirdi, Hamad n, Isfax n va Rayda 
Buvaxiylar, Tabarist n va Jurj nda Ziyoriylar mustaqillikka erishdilar. 
hilidagi rlar, shuningd
niyon va X razm ham 
S m niylarga it at etishdan b sh t rtdilar. 
Mamlakatda yuz b rgan ijtim iy-siyosiy par kandachilikdan Q raxit ylilar 
ustalik bilan f ydalandilar. Ular 996 yili Zarafsh nning Shim liy tarafidagi barcha 
rlarni, 999 yili esa Bux r
l etib, S m niylar hukmr nligiga zarba 
b rdilar. 


Q rax niylar (X asrning 90-yillarida Sharqiy Turkist n, ttisuv va Tyan-
Shanning Janubiy qismida tashkil t pgan f dal davlat as schilari), yuq rida 
aytilganid k, 996-999 yillarda Nasr ibn Ali b shchiligida b stirib kirib, butun 
M
m niylarning ayrim vakillari, masalan 
lashkarb shi Abu Ibr him Ism il 1001 yilgacha Q rax niylar bilan kurashdi, l kin 
bu kurash natija b rmadi. 
Nasr ibn Alidan k yin M varaunahrni Iligx n Ali Takin (1034 y. vaf t etgan) 
id ra qildi. 1025 yili Q
ni Q dirx n (T mg chx n) bilan Mahmud 
-1030 yy.) birgalikda M varaunahr ustiga yurish b shladilar, l kin 
amalga shmadi,1032 yilda M
razm 
hukmd ri ltint sh (1017-
kin uning harakati ham 
rgan 
tlarga qaraganda, Ali Takindan k yin taxminan 1040 yilga qadar uning 
nlik qilgan. Ulardan k yin 1060 yilgacha Abu Ish q Ibr him ibn 
Nasr hukm yuritgan. U Q rax niylar p
k ldi. U vaf t etgandan k
nli kurash b shlandi. Bu kurashda 
lib chiqdi. 
Shamsulmulk Nasr davrida (1068-1080 yy.) Q rax niylar bilan Saljuqiylar 
chx n 
Q
rshi kurash b shladilar va Sirdaryoning 
shim liy s hilidagi 
nani undan t rtib ldilar. Saljuqiylar 
Sult n Maliksh h I 1089 y. M
rtib, Bux r va 
Samarqandni zabt etdi. L kin ular t z rada sulh tuzib, M varaunahrdan chiqib 
k
kin Sult n Sanjar (1118-1157 yy.) davrida 1130 
yildan b shlab Q rax
ldilar. 
Q rax niylar hukumati inqir zga yuz tutgan va M varaunahr f dal tarq qlik 
iskanjasiga tushib q lgan bir davrda uning shim liy-
ikki yirik harbiy siyosiy kuch payd
raxit ylilar, ikkinchisi 
yirik harbiy siyosiy kuch X razmda payd
b
X razm 1127 y. mustaqillikka erishdi. XII asrning 30-yillari b shlaridan 
Q raxit ylarning M varaunahrga tal nchilik yurishlari b shlandi. Ular Sh sh va 
na bilan kif yalanib q lmay, hatt Zarafsh n hamda Qashqadaryo 
v halariga kirib b rdilar. Q raxit ylilar 1138 y. Samarqand x ni Q rax niy 
Mahmudx nni (1132-1141 yy.) t m-m r k
n lib ttisuvga 
qaytib k tdilar. 1141 y. ular Samarqandga yaqin Katav n d gan j yda Mahmudx n 
va Sult n Sanjarning birlashgan kuchlarini t r-m r k
Bux r ni egalladilar. L kin ular ttisuvdan M
n lish bilan kif yalandilar.


X razmning mustaqillikka erishuvi tsiz (1127-1156 yy.) n mi bilan b
U qisqa vaqt ichida Sirdaryoning quyi qimidagi Jand shahrini va Mankqishl qni 
egalladi. El Arsl n (1156-1172 yy.) va Sult n Takash (1172-1200 yy.) vaqtida 
X razmsh hlar davlati k ngaydi. X razmsh hlar 1156-1192 yillar rasida Hind 
daryosidan Ir
X razmsh h Muhammad (1200-1220 yy.) X razm davlatini yanada k ngaytirdi
1206 va 1212 yillari Bux r va Samarqandni b sib ldi. 
L kin qur l v sitasi bilan qurilgan bu davlat markazlashgan va mustahkam 
davlat emas edi. B sib lingan mamalkatlar etnik jihatdan turlicha 
iqtis diy va madaniy taraqqiyot t pasida turgan shaxs tashabbussiz va shij atsiz 
sh b ra 
lmadi. 
Q raxit ylilar, Q rax
q, b sib lgan 
chib 
k
lish bilan kif yalandilar. l kin m hnatkash 
xalqning ahv li 
m nlama, mahalliy f dallar va x rijiy 
b sqinchilar t m nidan 
ch t el b sqinchila
l
raxit ylilar va 
ularning ittif qchisi Sadrlarga qarshi 1206 y. Bux r va X razmsh hlarga qarshi 
l ni shular jumlasidandir. 
X-
siyoda ilm-fan, adabiyot bur muncha riv j t pdi; 
Bux r , Samarqand, T shk nt, T rmiz, Marv va Xiva kabi shaharlar k ngaydi. Bu 
yinr q gapiramiz. 
1219-
m nidan istil etildi. 
Chingizx n vaf t etgandan k yin, uning b sib lgan 
yga t gdi. XIV asrning 40-yillariga k

tdi ttisuv va Q
ldilar. Bu davlat 
n n mi bilan 
mashhurdir. 
nligi yillarida M varaunahr xalqi ikki t m nlama: 
rlari (d rugalar, b sq qlar) hamda mahalliy f dallar tarafidan 
siy dar mad s
jdan tashqari talaygina 
b shqa s liq va jarimalar (d
t
r, big r va b
rlarining b b shligiga qarshi 
Bux r da K sib Mahmud T r biy b
l
l
l n b shqa shahar va vil
m nidan b stirldi. 
 
1.
Xit y mualliflari O rta siyo to g risida qanday ma lum tlar b radi? 


2.
pilgan hujjatlar nimalardan ib rat? 
Adabiyotlar: 
1.
2.
3.
4.
5.
-
6.
Al
7.
m al-
gaz tasi, 1998 yil 24 ktyabr. 

Download 491,76 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish