3-Мавзу: Пул айланмаси ва унинг таркиби

Нақдсиз пул айланмаси қуйидаги принциплар асосида ташкил этилади:

Нақдсиз пул айланмаси қуйидаги принциплар асосида ташкил этилади:

1. Нақдсиз пул айланмасининг меъёрий ҳуқуқий асосларининг мавжудлиги. Ўзбекистонда нақдсиз пул айланмасининг қонунчилик асослари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:

• -Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси
• -Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисидаги қонуни
• -Ўзбекистон Республикасининг банклар ва банк фаолияти тўғрисидаги қонуни

2. Нақд пулсиз ҳисоб китобларни асосан банкларда очилган ҳисоб рақамлар орқали ўтказилиши.

13

Давоми:

3. Тўловчининг ва тўловчининг банкини ликвидли бўлиши. Тўловчининг ва тўловчининг банкини ликвидли бўлиши деганда уларни ўз мажбуриятларини пул маблағлари билан ўз вақтида ва тўлиқ тўлай олиш қобилиятига айтилади.

4. Мижозлар ҳисоб рақам очишда банкларни эркин танлаш ҳуқуқига эга. Барча нақдсиз тўловлар тўловчининг жорий ҳисоб рақамидаги пул маблағлари ҳисобидан амалга оширилади.

5. Тўловни амалга ошириш учун тўловчининг розилиги бўлиши керак. Аммо қонунчиликда айрим ҳолларда тўловчидан сўрамай унинг пулидан олиб қўйишга рухсат этилган.

14

Давоми:

6. Тўловларнинг муддатлилиги.

7. Нақдсиз ҳисоб китобларни тўғри амалга оширилганлиги устидан ўтказиладиган назоратнинг мавжудлиги.

8. Нақд пулсиз ҳисоб китобларда иштирок этувчи томонларнинг мулкий жавобгарлигининг мавжудлиги.

9. Тўловчи ва маблағларни олувчи ўртасидаги нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва пул-ҳисоб-китоб ҳужжатларининг аниқ шакли мустақил равишда шартнома (битим)га мувофиқ белгиланади.

15

3.4. Нақд пулсиз ҳисоб-китоб шакллари.

Иқтисодиётда бўладиган пул айланишининг 80-90 фоизини нақдсиз пул айланиши ташкил этади. Нақдсиз пул айланиши нақд пулсиз ҳисоб-китоб шакллари асосида олиб борилади.

Халқаро банк амалиётида нақд пулсиз ҳисоб китобларнинг 4 та шаклидан фойдаланади.

• Тўлов топшириқномалари
• Чеклар
• Ҳужжатлаштирилган аккредитивлар
• Инкассо

16