3-мавзу. Олий мактаб дидактикаси. Дидактика ҳақида умумий тушунча. Ўқиш/ўқитиш моҳияти, структураси ва юритувчи кучлари

Таълим мазмуни
 
Таълим мазмунининг моҳияти 
Таълим инсон интеллектига йўналган бўлиб, унга дунё ҳақидаги 
билимлар тизимини шакллантириш имконини беради. Шу нуқтаи-назардан 
қандай билимлар унга кириши таълим мазмуни учун аҳамиятлидир. Таълим 
мазмунини танлашда нимага асосланиш керак? Билимларни узатиш 
механизмини қандай қилиб самаралироқ қилиш мумкин? 
Таълим мазмуни
– билим, маҳорат ва кўникмалар тизими бўлиб, уларни 
эгаллаш инсонга ҳаётда ва меҳнатда ўзини реализация қилиш учун асос 
яратади. 
Касбий таълим мазмуни
– касбий фаолиятга тайёрлашни таъминловчи 
билим, маҳорат ва кўникмалар тизимидир. 
Таълим мазмуни моҳиятининг
таҳлили турли ёндашувлар билан 
аниқланади. 
Билимга йўналган ёндашувда
билим бутун тарихий тажриба давомида 
тўпланган инсон маънавий бойлигининг натижаси сифатида эътибор 
марказида бўлади. 
Бундай ёндашувнинг баъзи салбий тарафлари бор. Билим абсолют 
даражага кўтарилади, шахс эса иккинчи планга ўтади. Бу академизмга, 
билимлар илмий ядросининг регламентланишига олиб келади. 
Таълим ривожланишининг замонавий босқичи таълимни инсонпарвар-
лаштириш ғоясини ва таълим мазмунининг моҳиятига шахсга йўналган 
ёндашувни илгари сурди. Бундай ёндашувда эътибор марказида шахс бўлади. 
Шахсга йўналган ёндашув реализация қилинганида шахснинг таълимий, 
маънавий, маданий ва ҳаётий эҳтиёжлари қониқтирилади. Шахсга гуманистик 
муносабатда бўлиш, шахс индивидуаллиги ва унинг ўз-ўзини реализация 
қилиш имкониятлари биринчи ўринга чиқади. 
Шахсга йўналган ёндашув инсоннинг бир бутунлигини, унинг табиий, 
ижтимоий ва маданий қобилиятларини ривожлантиришга йўналган. 
Таълим мазмуни 
тарихий характерга
эга. 

---

Жамият ривожланишининг ҳар бир босқичида таълим мазмуни 
белгиланган мақсад ва вазифалар билан белгиланади. 
Таълим мазмуни вақт талаби, илмий билим ривожининг даражаси ва 
меҳнат бозори эҳтиёжларига мос равишда ўзгаради. 
Таълим мазмуни ижтимоий воқелик сифатида вужудга келади, у 
бошланғич босқичда прагматик характерга эга бўлиб, одамларнинг билимга 
бўлган эҳтиёжини ифодалаган, билим эса ҳаётий эҳтиёжларни қондириш учун 
зарур бўлган. 
Ижтимоий ривожланиш таълимнинг маданийпарвар функцияларининг 
вужудга келишига олиб келади. 
XVIII-XIX асрлар инсонпарварлик ғояларининг тасдиқланиши билан 
тавсифланади. В.де Фельтре “
Қувонч мактаби
”да эркин жисмоний ва ақлий 
ривожланишни баён қилади. Ж.Ж.Руссо бола ривожланишида унинг 
мукаммал табиатининг ички сабаб туфайли намоён бўлишига эргашишни 
таклиф қилади. И.Г.Песталоцци шаклланаётган одамнинг ҳамма моҳиятий 
кучларини фаол ҳаётий фаолиятга жалб қилиш йўли билан бу кучларни тўлиқ 
ривожлантириш ғоясини илгари сурди.