3-mavzu. Ma`ruza. Ma`ruza tuzilmasi. Reja: Ma`ruza haqida ma`lumot

TUZILISHI KO`RA MA'RUZA TURLARI
Ma`ruzaning bu turidan maqsad joriy etish, asosiy mazmuni va xulosa: Odatda, o'qituvchi ish faoliyatini bir necha qismdan iborat.
Joriy allaqachon o'rganib chiqildi mavzu aloqasini tashkil etish uchun mo'ljallangan. Bu yerda maqsad va ishlash maqsadlari yangradi va u rejasi. Ba'zan ushbu bo'limdagi tayyorlashda ishlatiladigan manbalari ro'yxatini ko'rsatadi, lekin tez-tez u xulosaga qoldiriladi. Kirish 5-8 daqiqadan ko'proq davom etadi.
Ikkinchi qismi (asosiy tarkib) eng muhim va mazmunli qadam ma'ruza hisoblanadi. Bu yerda, o'qituvchi, asosiy g'oya va materiya nazariyasini aks nuqtai turli ochko taqdim, qiymati hukm beradi.
Har bir ma'ruza final qismi taqdim etilgan ma'lumotga umumlashma va xulosalarga beriladi. So'ngra keyingi ma'ruza moddiy taqdim va talabalar mustaqil ish uchun hidoyat beradi.
ILMIY MA’RUZA
Ilm – arabcha so‘z, kishining o‘qish, o‘rganish va hayotiy tajriba orasida orttirgan bilimi, ma’lumot; ma’ruza – arabcha so‘z, dokladcha degan ma`noni bildiradi.
Ilmiy ma’ruza maqola janri xususiyatlariga yaqin turadi: unda ham muayyan mavzuning ilmiy va amaliy xarakteristikasi, asosiy ilmiy qarashlarning mohiyati, xulosa va takliflar beriladi. Bu janrda «bosh g‘oya»-markaziy va asosiy fikr alohida ta’kidlanadi, zarur dalillar asosida isbotlanadi. Ilmiy maqola yozma asar hisoblanadi. Ilmiy ma’ruza matni og‘zaki bayon etiladi, tinglovchilar bilan ilmiy ma’ruzachining jonli muloqoti asosiga quriladi.
Ilmiy ma’ruzaga (10-15 minut), ilmiy axborotga (5-7 minut) ajratilgan vaqt chegaralanganligi sababli uning asosiy mazmuni (qoida va qonunlari) juda tig‘iz va tinglovchilar tez ilg‘aydigan tarzda (tinglovchilar diqqatini mayda-chuyda detallarga bo‘lib yubormasdan) bayon qilinadi.
O‘quv ma`ruzada-o‘quv pedagogik maqsad asosida ilmiy faktlar tinglovchilarning bilimini kengaytirishga qaratilsa, u ekspressiv-emosionallikka ega bo‘lsa, ilmiy ma’ruza – ilmiy faktlarning izchil bayoniga, isbotli, mantiqli bo‘lishiga, yangi kashflarning ilmiy tahliliga qaratiladi, tinglovchilarni shu sohaning eng ilmiy yangiliklari-muallifning kashfiyoti bilan tanishtiradi.
Ilmiy ma’ruza yaratish uchun:
1.Tanlagan mavzu bo‘yicha yaratgan yangiligingiz(kashfingiz)ni dalillar asosida isbotlashdan boshlang.
2. Ilmiy ma’ruza og‘zaki bayon etilishini nazarda tutib, uni tinglovchilarga etkazish uchun, og‘zaki nutqning qonun-qoidalaridan xabardor bo‘ling.
3. Bosh g‘oya(asosiy fikr)ni ochish yo‘lida faqatgina izchillikka, mantiqqa, faktlarga va isbotga amal qiling.
4. YOzma nutq bilan og‘zaki nutqning dialektik aloqasiga erishing: biri ikkinchisini ko‘z-ko‘z qilsin.