3-mavzu. Mahsulot ishlab chiqarish faoliyati

3-MAVZU. MAHSULOT ISHLAB CHIQARISH FAOLIYATI

1. 
   Asosiy, yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi ishlab chiqarishni tashkil etish
   
2. 
   Ishlab chiqarish sikli davomiyligini qisqartirish
   
3. 
   Ishlab chiqarishni bir xilligi va ritmini ta’minlash
   

1. 
   Asosiy, yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi ishlab chiqarishni tashkil etish
   

Korxonada ishlab chiqarishni tashkil etish ishlab chiqarish jarayonini yo`lga qo`yish bilan bog`liq.
Ishlab chiqarish jarayoni - bu kishilarni o’zlarining iste’moli uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatidir. Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish, turli xizmatlar ko’rsatish jarayoni kishilar iqtisodiy faoliyatining asosiy tomonidir.
Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir yoki boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning ko’rinishini o’zining iste’moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnat faoliyatidan iboratdir. Kishilar o’zlarining ongli maqsadga muvofiq unumli mehnati bilan tabiat moddalarining shakllarini o’zgartiradilar va iste’moli uchun zarur bo’lgan mahsulotni vujudga keltiradilar. Mehnat jarayonida kishilar bilan tabiat o’rtasida moddalar almashinuvi bilan birga insonning o’zi ham har tomonlama kamol topib boradi, ya’ni kishilar o’zining mehnatga bo’lgan qobiliyatini, bilimini oshiradi va ularni amalda qo’llashni kengaytirib boradi.
SHunday qilib, ishlab chiqarish jarayoni iste’mol qiymatlarni vujudga keltirish uchun maqsadga muvofiq qilinadigan harakatdir, tabiat yaratgan narsalarni kishi iste’moli uchun o’zlashtirib olishdir, kishi bilan tabiat o’rtasidagi modda almashuvining umumiy shartidir, kishi hayotining abadiy tabiiy sharoitidir. Ishlab chiqarish jarayoni insoniyat taraqqiyotining hamma bosqichlariga, hamma mamlakatlarga, el-yurtlarga va xalqlarga xos bo’lib, umuminsoniy kategoriyadir (tushunchadir).
Ishlab chiqarish jarayoni - bu xom-ashyoning tayyor mahsulotga aylanguncha bo`lgan barcha jarayonlar tushuniladi.
Ishlab chiqarish jarayoni mahsulot ishlab chiqarishda vazifasi bir xil bo`lmagan turli jarayonlardan tashkil topadi. Ishlab chiqarish jarayonida mehnat predmetlarini sifatiy o`zgarishlariga olib keladigan jarayonlar asosiy jarayonlar deyiladi (sifatiy o`zgarishlar mehnat predmetlarining ichki xususiyatlari, tashqi ko`rinishi, shakli, hajmi va boshqalar). Yordamchi jarayonlar esa asosiy jarayonlarni amalga oshirishda kerakli shart sharoitlar yaratadi. Bularga quyidagilar misol bo`la oladi: turli xildagi energiya ishlab chiqarish, xom ashyo, materiallar tayyor mahsulotning fazodagi o`rnini almashtirish, jihozlar remontini tashkil qilish va boshqalar.
Korxona ishlab chiqarish jarayoni quyidagi jarayonlardan iborat:
• asosiy tarkibiy qism - mahsulotning geometrik shakllari, o'lchamlari va fizik-kimyoviy xususiyatlari o'zgarganligi jarayonida texnologik jarayon;
• yordamchi - bu asosiy jarayonlarning uzluksiz oqimini ta'minlaydigan jarayonlar (uskunalar va uskunalarni ishlab chiqarish va ta'mirlash, jihozlarni ta'mirlash;
• Xizmat ko'rsatish - bu ikkala asosiy va yordamchi jarayonlarga xizmat ko'rsatish bilan bog'liq bo'lgan jarayonlardir, lekin buning natijasida mahsulotlar yaratilmaydi (saqlash, tashish, texnik nazorat va boshqalar).
Asosiy sexlarda va ishlab chiqarish uchastkalarida ishlab chiqarish jarayonining asosiy – xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlarni tayyor mahsulotga aylantirish bosqichi yoki mahsulot, yo uning bir qismini tayyorlashning bir qator bosqichlari amalga oshiriladi (muzlatkichlar sexi).
Yordamchi sexlar asosiy ishlab chiqarishni asbob-uskunalar va energiya bilan ta`minlaydi hamda uskunalarni ta`mirlash (ta`mirlash, uskunalar, model tsexlari va boshqalar) vazifalarini bajaradi.
Xizmat ko`rsatuvchi sex va xo`jaliklar tarkibiga korxonaning infratuzilmasini (ombor va transport bo`linmalari, uy-joy-kommunal xo`jaligi, oshxona, sanatoriy va hokazo)tashkil qiluvchi bo`linmalar kiradi.

2.